Elke stap in mijn persoonlijke groei ging gepaard met een gezonde portie stress. Ik herinner me nog goed hoe ik me voelde bij mijn eerste presentatie voor een internationaal publiek. De eerste patiënt of eerste confrontatie met een bepaalde pathologie gaf vermoedelijk een gelijkaardig gevoel? Stress is nodig om te kunnen ‘overleven’ in bepaalde situaties, je weet wel ‘fight or flight’. Maar het vreet energie en kan je fel verzwakken als het te lang aanhoudt.
En daar knelt het schoentje in onze moderne jungle: langdurige stress. We kunnen tegen een stootje als we de tijd krijgen om te herstellen. Maar vaak (h)erkennen we de signalen niet. Meer nog, bepaalde stress-gerelateerde symptomen ervaren we als positief. Met het risico dat we niet beseffen hoe de stress zich in de loop der jaren opbouwt. Dit leidt steeds vaker tot een burn-out, en meestal consulteert men pas dan een arts.
Frustrerend, denk ik dan. Het moet toch beter kunnen. Maar hoe voorkom je dit soort sluipende aanval waarbij ons buikgevoel ons vaker misleidt dan gidst? Inzetten op bewustwording, zodat mensen sneller ingrijpen, indien nodig naar de arts stappen, en de burn-out eventueel nog kunnen voorkomen. Ook technologie biedt mogelijkheden: steeds betere meetapparatuur en artificiële intelligentie (AI) als bondgenoten van artsen om het risico op een burn-out tijdig in te schatten.
Je fronst hier misschien je wenkbrauwen. Geven smartwatches of andere wearables niet eerder een vals gevoel van veiligheid? Denken we niet te veel alles onder controle te hebben nu we onze hartslag en ons dagelijkse aantal stappen meten en tips krijgen rond mindfulness?
Een zeer terechte bezorgdheid. Want hoe interpreteer je het stress-alarmsignaal wanneer je rustig geniet op een terrasje in de zon? Je smartwatch meet eigenlijk een verhoogde huidreactie omdat je zweet door de zon. Of, nog uitdagender, hoe detecteer en interpreteer je een combinatie van stress en fysieke inspanning bij een sprintje naar de trein? Voor gezonde mensen details, maar als je in een negatieve spiraal zit, kunnen die nuances het verschil maken.
In oktober 2021 schreef ik hier al over het imec-onderzoek naar technologie-optimalisatie in smartwatches, die verder gaat dan de piekdetectie in de huidige commerciële wearables en geschikte data genereert voor medische opvolging. Bij IDLab, een imec onderzoeksgroep aan de UGent, werken ze aan een nieuwe app die voordelen biedt ten opzichte van de systemen waarbij je als gebruiker je stressniveau moet ingeven, wat niet altijd evident is. De vragen optimaliseren kan helpen, maar daarnaast is ook slimme technologie cruciaal, die vertrekt van geobjectiveerde metingen waarbij per activiteit de basale waarden in rekening gebracht zijn. Dit lukt al autonoom, dankzij artificiële intelligentie. Bovendien kan AI dit voor iedereen personaliseren.
Het opzet is om in enkele dagen de basale waarde per relevante activiteit voor een nieuwe gebruiker te bepalen, waardoor – zodra het profiel gekend is – alle gemeten waarden in een correcte context geplaatst kunnen worden. Deze dataset zou dan via een dashboard gedeeld kunnen worden met artsen voor een optimale begeleiding in preventie of behandeling van burn-out. Hier gaan technologisch heel wat uitdagingen mee gepaard. Denk maar aan de immense hoeveelheid tijdsgebonden data: hartslag, stappen, beweging, hartslagvariabiliteit, slaap en ga zo maar door. De hoeveelheid aan contextuele parameters én de manier waarop ze zich tot elkaar verhouden, maakt het moeilijk voor ons om het bos door de bomen te zien. Enkel artificiële intelligentie kan dergelijke massa verwerken en de ruis op de gegevens weghalen. Hierdoor beschik je als arts over bruikbare ‘opgekuiste’ data, in plaats van subjectieve gegevens waarbij je moet vertrouwen op een goede inschatting en herinnering van je patiënt.
Machine-learning modellen moeten ook getraind worden. Hiervoor verzamelen de experten data en onderzoeken ze welke de meest relevante eigenschappen zijn om te meten. De eerste tests verliepen met een borstband die lichaamswaarden nauwkeuriger kan meten dan een polsband. Maar zeg nu zelf, wil jij continu met een borstband rondlopen? We moeten uiteraard evolueren naar de technisch uitdagendere situatie waarin relevante parameters gemeten worden met een smartwatch of andere technologieën die sowieso al in onze levens aanwezig zijn. In eerste instantie testen we een slimme armband die we bij imec ontwikkelden voor onderzoeksdoeleinden. Maar uiteindelijk is het de bedoeling om te kijken hoe we deze technologie kunnen integreren in smartwatches van de commerciële spelers.
Onze imec-OnePlanet collega’s in Wageningen boekten goede resultaten op dit vlak. In volle coronaperiode peilden ze een hele week naar de stress bij zo’n tweehonderd (thuiswerkende) respondenten in het VK, de VS en Hong Kong. Enerzijds via snelle, smartphone-gebaseerde vragenlijsten, anderzijds via smartwatch-gegevens. Bij het vergelijken van de (subjectieve) antwoorden en de (objectieve) metingen bleek dat een aantal (de-)stressoren wel degelijk elektronisch meetbaar is met een commerciële smartwatch. Het team identificeerde parameters zoals hartslag, het aantal stappen en activiteitstatistieken als betrouwbare stress-indicatoren.
En dat is pas het begin. Naarmate er meer én betere sensoren in smartphones en smartwatches zullen zitten, en we die data koppelen aan sensoren rondom ons, zullen we nog sterkere voorspellende modellen kunnen ontwikkelen. Modellen die starten vanuit de brede populatie, maar zich aanpassen en personaliseren op maat van de gebruiker. Als we die verzamelde gegevens op een robuuste en veilige manier opslaan, verwerken en visualiseren, beschikken we binnenkort misschien wel over een nieuwe bondgenoot om een – opkomende – burn-out vroeg en betrouwbaar te detecteren.
Dit artikel verscheen eerder in De Artsenkrant
Peter Peumans behaalde een doctoraat als elektrisch ingenieur aan Princeton University, en een bachelor- en masterdiploma aan de Katholieke Universiteit Leuven. Voor hij bij imec in dienst trad, was Peter Peumans professor Electrical Engineering aan de Stanford University. Hij ontving een NSF CAREER award en een Belgian-American Educational Foundation honorary fellowship. Hij is momenteel verantwoordelijk voor imec's strategie in gezondheid.
Gepubliceerd op:
6 maart 2023