Het Netflix-probleem
Na een vermoeiende dag op het werk, is er niets heerlijker dan te ontspannen met een goede film of serie. De tijd van ‘wat is er vanavond op tv’ is (gelukkig?) al lang voorbij. Dankzij Netflix ben je in een mum van tijd naar een film aan het kijken die op je lijf geschreven is. We hoeven daarvoor niet door de ellenlange catalogus te scrollen op zoek naar iets dat bij ons past. Een algoritme heeft zijn huiswerk al gedaan: op basis van de films en series die je in het verleden aanklikte en uitkeek, krijg je een film-op-maat voorgeschoteld. Tof of eerder saai?
Pieter Ballon, directeur bij SMIT, een imec-onderzoeksgroep aan de VUB, waarschuwt voor dit soort van ‘instrumentele AI’.
Perfect natuurlijk als je snel van A naar B wil, maar zou een vleugje ‘serendipity’ (= door gelukkig toeval iets ontdekken) niet goed zijn in ons leven? Iets wat we steeds meer dreigen te verliezen door de focus op data en efficiëntie.
Zit jij ook in een informatiebubbel?
“Meer en meer duiden sociale wetenschappers en andere experten op het gevaar van de ‘perfecte aanbevelingen’ die je te zien krijgt op social media (Facebook, Pinterest, ...) en bij streamingdiensten als Spotify en Netflix,” vertelt Pieter Ballon. “Het belang van deze perfecte aanbevelingen is voor heel wat diensten cruciaal. Zo weet men dat de gemiddelde Netflix gebruiker hoogstens 40 titels zal bekijken vooraleer een keuze te maken. Om ervoor te zorgen dat de gebruiker tussen deze 40 titels iets aantrekkelijk vindt, en op lange termijn dus ook blijvend gebruik zal maken van de dienst, is het belangrijk dat Netflix de gepaste titels voorstelt. En met succes, want 70% van de gebruikers volgt de aanbevelingen van het algoritme. Deze logica maakt het voor gebruikers alleen erg moeilijk om compleet nieuwe dingen te ontdekken en daarnaast is er ook nog het gevaar van de ‘filter bubble’ of de informatiebubbel.
Zo zal jouw newsfeed op je favoriete nieuwssite er helemaal anders uitzien dan die van je collega. Jullie leven als het ware in parallelle universums die perfect aansluiten bij jullie interesses, overtuigingen, enz. En vaak zijn we ons hier niet van bewust.”
We zijn er ons niet altijd van bewust, maar algoritmes filteren heel wat van wat we online te zien krijgen. Dat zorgt ervoor dat we voornamelijk dingen zien die overeenkomen met onze overtuigingen en zelden iets compleet nieuws ontdekken.
De stad moet veelzijdig blijven, en niet gefilterd
Een van de onderzoekstopics bij SMIT is de slimme stad. Kunnen we daar leren uit de ‘fouten’ van social media en streamingdiensten als het gaat om data en hoe algoritmes voorspellingen een aanbevelingen doen?
Pieter Ballon: “Een slimme stad mag volgens mij niet te slim en te efficiënt zijn. Wil je bv. dat omdat je Nederlandstalig bent, je enkel aanbevelingen krijgt van dingen met Nederlandstalige reviews? Of wil je geen culturele aanbevelingen omdat je inlogt vanuit een minder rijke gemeente? Of krijg je – omdat je gisteren ging eten bij McDonalds – geen aanbevelingen over een bio-supermarkt in de buurt? In deze gevallen kan het nog gaan om een foute interpretatie van het algoritme omdat het je nog niet zo goed kent, maar willen we enkel aanbevelingen die perfect bij ons passen? Als sociale wetenschappers moeten we erop toezien dat er een evenwicht is tussen de efficiëntie die door technologie tewerkgesteld kan worden en de hoeveelheid ‘gelukkig toeval’ die hierdoor verloren gaat. Deze balans zal namelijk een grote invloed hebben op hoe we de stad beleven.”
Met deze onderzoeksvraag zullen twee doctoraatsstudenten aan de slag gaan (met steun van het City of Things-programma). Een student van SMIT (een imec-onderzoeksgroep aan de VUB) en één van IDLab (een imec-onderzoeksgroep aan UAntwerpen en UGent). De eerste zal vooral kijken naar welke principes een intelligent systeem kan volgen om dergelijke toevallige aanbevelingen te implementeren zonder hierdoor de gebruikerservaring te verslechteren. De IDLab-student zal zich toeleggen op de technische kant van dit verhaal en bestuderen hoe deze principes vertaald kunnen worden naar een algoritme. Bovendien zullen ze hun toepassingen kunnen uittesten in een realistische omgeving, namelijk Antwerpen, dat via het City of Things-programma de ideale proeftuin vormt.
Over 3 prinsen en een algoritme
Pieter Ballon: “Uiteindelijk willen we meer serendipity toevoegen aan onze beleving van de stad, en aanbevelingen van algoritmes kunnen daarvoor de eerste trigger zijn. Serendipity gaat niet over dingen ontdekken door een dom toeval. Het woord komt uit een anoniem Perzisch sprookje – de drie prinsen van Serendip – waarin drie prinsen op reis gaan en onderweg dingen ontdekken. Maar het is zowel het toeval als de wijsheid en scherpzinnigheid van de prinsen die ervoor zorgen dat ze ‘onverwachte’ ontdekkingen doen. De ‘wijsheid’ van een algoritme kan dus ook voor ons wat meer ‘gelukkig toeval’ toevoegen aan onze stadservaring.”
Serendipity wordt omschreven als een gelukkig toeval, het vinden van iets waar je niet naar op zoek was. Het gaat niet om dom toeval, degene die de ontdekking doet is wel slim genoeg om het te zien, zoals bij veel wetenschappelijke ontdekkingen het geval is (bv. van de Post-it). Kan technologie wat meer serendipity toevoegen aan de stad?
Dankzij AI een verrassende dag in de stad
Wat houdt dit dan concreet in? “Het zou bv. kunnen dat als je op je smartphone kijkt naar de uurregeling voor de trein om van je werk naar huis te gaan, je een aanbeveling krijgt om een trein later te nemen – met een betere verbinding – en om eerst even langs een museum vlakbij te gaan. Of dat je smartphone je laat weten dat een van je vrienden ook in de stad is en of je niet iets kan gaan drinken in dat nieuwe café dat net geopend is,” verduidelijkt Pieter Ballon.
“Vooral in het weekend zijn we in deze ‘ontdekkingsmodus’ en durven we al wel eens naar de stad te gaan voor een dagje uit, maar waarom zouden we deze mindset niet kunnen verschuiven naar de week en af en toe ook kort iets meepikken dat de stad te bieden heeft.”
Velen onder ons missen deze ‘ontdekkingsmodus’ volledig (wegens gebrek aan tijd?) en bestellen liever snel iets online dan ervoor naar de stad te trekken. We gaan heel instrumenteel om met onze aankopen en doen aan ‘run-shopping’ eerder dan aan ‘fun-shopping’.
Pieter Ballon: “De stad moet terug een plaats worden waar we graag naartoe gaan, omdat het een smeltkroes is van culturen, activiteiten, groene ruimten en hoogstaande architectuur, en waar we mensen ontmoeten. En technologie kan een eerste trigger zijn om ons terug in die ‘ontdekkingsmodus’ te krijgen en om sneller ontdekkingen te doen. Dingen die op het eerste zicht niet echt bij ons passen, maar die wel de moeite zijn.”
Want zeg nu zelf, wat blijft je het meeste bij? Die zoveelste stapvakantie naar Frankrijk, of die onverwachte bestemming die de kinderen gekozen hadden? Of die zoveelste romantische film met happy end of die film over een ontdekkingsreiziger waar je naartoe ging om een vriend te plezieren? Kan technologie ons uit onze comfortzone halen en de stad hipper en spannender maken. Dat zou wel eens de oplossing kunnen zijn om lokale handelaren te laten concurreren met online-platforms. Kiezen we voor een snelle aankoop of voor een ervaring-plus-aankoop?
Meer weten?
- Op 9 mei ging in Leuven het event ‘Soul Cities’ door met o.a. een lezing van Pieter Ballon. Ook zijn nieuwe boek werd er gelanceerd. Je kan het bestellen via deze link.
- Op 15 mei kan je tijdens AIFlanders – een van de drie conferenties van imecs Future Summits – Pieter Ballon horen spreken over ‘AI for urban citizen interaction’. Meer info op deze website.
- Op 12 juni gaat het visionaire seminarie met als titel ‘Transformation of the City’ door, georganiseerd door Leuven MindGate, imec en de VUB Smart Cities Chair. Meer info via deze link.
- Ben je betrokken bij het stadsbestuur of -inrichting en wil je graag in contact komen met Pieter Ballon of heb je een specifieke vraag over zijn onderzoek? Laat het ons weten via het contactformulier.
