Op 14 juli 2021 zorgden overstromingen in de Vesdervallei voor ongekende schade in verschillende Waalse steden en gemeenten. Meer dan een jaar later is het veroorzaakte leed, menselijk en materieel, nog steeds niet helemaal weggewerkt.
Wat als we optimaal informatie, data... hadden kunnen uitwisselen tussen alle betrokken partijen om de impact van deze overstromingen in te perken of onder controle te houden? Gaande van bijvoorbeeld het uitwisselen van risicoanalyses, het monitoren en tijdig voorspellen van overstromingen, tot het waarschuwen van burgers en nooddiensten en het opstellen van evacuatieplannen. Dergelijke data-uitwisseling tussen het ecosysteem van betrokken actoren kan op termijn leiden tot een betere paraatheid. Data spaces kunnen hiervoor van toegevoegde waarde zijn om barrières te doorbreken en data naar elkaar te laten stromen om optimale beslissingen te nemen. En niet alleen voor overstromingen, maar ook voor tal van andere toepassingen in de sector van waterbeheer en daarbuiten. Imec EDiT-onderzoekers Joris Vanderschrick en Bart Matthys geven een overzicht van wat data spaces kunnen betekenen voor het Vlaamse ecosysteem rond water en waterbeheer. Joris Vanderschrick is programmamanager binnen het domein duurzame stedelijke omgevingen en Bart Matthys is technisch projectleider van het Vlaamse Smart Data Space (VSDS) project.
De belofte van meer data-uitwisseling
Joris Vanderschrick: “Er zijn al best veel databronnen en bestaande platformen beschikbaar in Vlaanderen op het vlak van waterbeheer. Zo heeft de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) sensoren die waterpeil en waterkwaliteit meten, is er het Internet of Water Flanders onderzoeksproject dat dit meetnetwerk aanvult en hebben een heel aantal steden ook hun eigen meetapparatuur op dat vlak. De ambitie is nu om deze gegevensbronnen beter toegankelijk te maken zodat ze kunnen gecombineerd worden met elkaar en met andere data om tot betere inzichten en acties te komen.”
In verschillende scenario’s zou je deze publieke data kunnen combineren met gegevens vanuit bedrijven om lozingen en eventuele vervuilingen te gaan opsporen of betere voorspellingen te doen over waterbeschikbaarheid. Maar denk ook aan de opportuniteiten rond circulair water. Wat als je beter data zou kunnen uitwisselen over de beschikbaarheid van alternatieve waterbronnen voor grondwater, leidingwater? In het voorbeeld van overstromingen kan je in combinatie met weersvoorspellingen, historische overstromingsdata, actuele sensor data simulaties maken over overstromingsrisico’s. Of in combinatie met infrastructuurdata prioriteiten stellen bij interventies om te kijken waar kritieke wegen of gebouwen eerst gered moeten worden. Al deze mogelijkheden hebben één ding gemeen: de noodzaak aan een groot ecosysteem van betrokken actoren dat met elkaar informatie moet uitwisselen.
Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Want bij het uitwisselen van gegevens en het decentraal koppelen van systemen en databronnen komen heel wat randvoorwaarden om de hoek. Zijn de gegevens bruikbaar en kunnen systemen überhaupt elkaars gegevens uitlezen en interpreteren? Kan het veilig en wie is daar verantwoordelijk voor? Hoe kan ik eigenaar blijven van mijn data en beslissen wie mijn data kan gebruiken? Onder welke financiële voorwaarden kunnen gegevens gedeeld worden? Dankzij de ontwikkeling van data spaces kunnen deze vragen weldra een antwoord krijgen en dit voor elke nieuwe context die zich voordoet.
Het belang en de schaalbaarheid van data spaces
“Bij de gebeurtenissen zoals die van juli 2021 werd er door experts aangekaart dat er nog veel winst te boeken is als de coördinatie van beslissingen tussen verschillende instanties (beheerders stuwdammen, waterloopbeheerders,...) omtrent overstromingsgevaar optimaler zou verlopen. Had een nog meer efficiënte en betrouwbare informatie en datadeling binnen dit ecosysteem hiertoe kunnen bijdragen?,” vraagt Bart Matthys zich af. “Zo zit veel informatie over stuwdammen bij private partijen, communiceren hulpdiensten via hun eigen systemen, is het niet eenvoudig om op basis van geactualiseerde informatie evacuatieplannen op te stellen, enzovoort. En dat zijn enkel voorbeelden van zodra een ramp zich al ontplooit. Zodra de informatie tussen de nodige systemen en organisaties beter met elkaar in verbinding staat kunnen geavanceerde voorspellingen en preventieve acties ook helpen om onnodig leed te voorkomen.”
Veel van bovenstaande is op zich ook mogelijk zonder data spaces en dankzij de nodige technische voorzieningen en afspraken op maat tussen betrokken partijen. Het grote nadeel is dat je dan voor elke nieuwe gebeurtenis, scenario of wisseling van betrokken partijen opnieuw zaken moet gaan updaten, afspreken en inrichten. Dankzij data spaces vermijd je deze nadelen en creëer je nog een hele boel extra voordelen. Zo is het gegevensbeheer in een data space sowieso decentraal en blijven de gegevens beheerd door de eigenaar ervan. Toegang voor externen kan je dan zelf instellen. Dankzij de onderliggende standaarden moet je de data ook maar een keer correct inrichten en zijn ze bij elke update en nieuw scenario meteen inzetbaar.
Schematische weergave van de belangrijkste actoren, componenten en interacties in een data space.
Bart Matthys: “Eigenlijk zorgen data spaces voor een duidelijke opsplitsing en interface tussen aanbieders en afnemers van data. Of: tussen data en relevante toepassingen. Waarbij alles zodanig is geregeld dat een groot en wisselend aantal datastromen en transacties mogelijk zijn zonder dat de betrokken partijen rechtstreeks bij elkaar moeten aankloppen. En er tegelijk een wederzijdse garantie is dat alles correct en in vertrouwen kan verlopen.” Zo zijn aanbieders van data meestal bezorgd over de veiligheid en privacy van de gegevens die ze bezitten, maar ook of ze er correct voor vergoed worden en niet onnodig mogelijke inkomsten laten liggen. Voor afnemers van data is het dan weer belangrijk om vertrouwen te hebben in de beschikbaarheid, consistentie en kwaliteit van de data. Doordat al deze ‘bezorgdheden’ standaard ingebouwd zitten in een data space, wordt het meteen een heel schaalbare oplossing.
Data spaces voor water in Vlaanderen
Zowel op Vlaams als op Europees niveau richt een toenemend aantal initiatieven zich op de ontwikkeling van data spaces. Zowel op het vlak van generieke afspraken, bouwblokken en standaarden als op het opzetten van data spaces rond specifieke thema’s.
Voor de watergerelateerde sector in Vlaanderen zijn daarin belangrijke actoren de de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) en Digitaal Vlaanderen, en is de Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid (CIW) een belangrijk overlegplatform. Maar ook onderzoeksprojecten zoals Internet of Water Flanders en de Vlaamse Smart Data Space (VSDS) dragen rechtstreeks of onrechtstreeks bij aan de toekomst van data spaces voor deze sector.
De strategie in de huidige ontwikkeling is om op basis van concrete toepassingen (zoals waterkwaliteit of overstromingspreventie) met de nodige actoren de basisinfrastructuur op te zetten voor data spaces en deze te voorzien van de eerste aanbieders en afnemers van data. Tegelijk start, mede dankzij artikels zoals deze, een brede oproep aan een veelheid aan partijen die nu of in de toekomst willen aanhaken. Met daarin op korte termijn een dubbelle vraagstelling. (1) Die is enerzijds om proactief bijkomende use cases en toepassingen aan te dragen waarvoor data spaces een meerwaarde kunnen bieden. En (2) anderzijds om zoveel mogelijk bestaande databronnen om te zetten naar bijvoorbeeld de LDES standaard. LDES, of linked data event streams, is een standaard die het binnen data spaces eenvoudig maakt om potentieel relevante databronnen met elkaar te combineren. Ook biedt het de mogelijkheid om fragmentaties van data ter beschikking te stellen, waardoor data-overdracht en updates efficiënter kunnen verlopen. Na een eenmalige inspanning zorgen het gebruik van de standaard en de eraan gekoppelde data spaces dat je als aanbieder volledig ontzorgd wordt en kan meeliften op alle toepassingen en kennis die erop gebouwd worden. Inclusief de use case die je mogelijk zelf hebt aangedragen.
Meer weten?
Als onderzoeksinstituut wil imec de kennis die we hebben opgebouwd zoveel mogelijk delen met anderen - inclusief onze expertise over data spaces.
Heb je een vraag over data spaces? Wil je samen met een neutrale partij testen of een data space een meerwaarde kan bieden voor jouw use case/project? Neem dan contact op met bart.matthys@imec.be.
Heb je vragen over waterdata of over dit artikel in het bijzonder?
Stel ze gerust aan Joris.Vanderschrick@imec.be.
