Vlaanderen plaatst intelligente verkeerslichten en dit is wat je erover moet weten

Stelling 1: Dankzij een intelligent verkeerslicht sta ik nooit meer voor het rood.

NIET WAAR – Ook met intelligente verkeerslichten zal je nog voor het rood staan. Het is immers onmogelijk om iedereen altijd groen te geven. Wel zullen intelligente verkeerslichten ervoor zorgen dat je zo weinig mogelijk onnodig voor het rood staat. Dat is namelijk de meest voorkomende klacht bij het Agentschap Wegen en Verkeer als het gaat over verkeerslichten. Aan die dubieuze eer moeten intelligente verkeerslichten een einde maken. Ze kunnen bijvoorbeeld een vlotte doorstroming creëren op een ringweg, voorrang geven aan hulpdiensten of de doorstroming van zwaar verkeer in haven- en industriegebieden bevorderen. Ook kunnen ze voor fietsers en voetgangers langer groen geven als dat nodig moest zijn. Bijvoorbeeld bij slecht weer, voor verplaatsingen in grotere groepen zoals schoolkinderen of voor mensen met verminderde mobiliteit. Voorwaarde is wel dat het verkeerslicht kan weten dat je eraan komt en dat gebeurt door toegang te verlenen tot je (anoniem gemaakte) locatiegegevens.

Geen idee wat intelligente verkeerslichten zijn? Lees dan eerst dit. 

Stelling 2: Een intelligent verkeerslicht en een gewoon verkeerslicht zien er hetzelfde uit.

WAAR – Je ziet als weggebruiker het verschil niet tussen een intelligent en een gewoon verkeerslicht. Tenminste niet aan het uiterlijk ervan. Want je ervaart het wel als het je vlotter door het verkeer loodst. Als je wil volgen waar de intelligente verkeerslichten geïnstalleerd staan, kan je dat online opzoeken op een overzichtskaart van Mobilidata.

Stelling 3: Als ik Google maps of Waze gebruik, ben ik automatisch verbonden met de intelligente verkeerslichten.

(NOG) NIET WAAR – Bij de aanvang van de uitrol (gepland tegen oktober-november 2022) kan je met de intelligente verkeerlichten verbinden via de apps Flitsmeister en Karta GPS. Op termijn kan je via een heel aantal andere apps ook toegang krijgen tot de toepassingen van intelligente verkeerslichten. Dat kunnen bestaande apps zijn, maar er zullen ook nieuwe applicaties ontwikkeld worden. Dat verloopt parallel met de uitrol van de intelligente verkeerslichten zelf. App-ontwikkelaars moeten dan ook wel hun gebruiksovereenkomsten met jou als eindgebruiker aanpassen. Maar het is dus zeker niet ondenkbaar dat je in de nabije toekomst wel degelijk verbonden bent met de intelligente verkeerslichten als je een navigatietoepassing gebruikt zoals Google maps, TomTom of Waze.

Stelling 4: Ik mag mijn smartphone niet gebruiken in het verkeer, maar voor dit systeem moét ik hem gebruiken.

DEELS WAAR – In de meeste gevallen heb je jouw smartphone inderdaad nodig om van de intelligente diensten gebruik te kunnen maken. Behalve als je een voertuig met de juiste ingebouwde technologie hebt zoals in heel wat nieuwe wagens. Maar het gebruik van de toepassingen is altijd zo ontworpen dat ze je niet extra willen afleiden van het verkeer. Zo is de smartphone vooral belangrijk om gegevens te zenden over waar je je bevindt en is hij niet noodzakelijk om berichten weer te geven. Daarvoor worden in de eerste plaats de luidsprekers of displays in je dashboard gebruikt, of het schermpje van je fietscomputer of smartwatch etc. Eens je het systeem hebt aangezet (voor je vertrek) bedien je jouw smartphone tijdens je rit dus niet, of in elk geval niet anders dan wat wettelijk toegestaan is voor navigatie-apps etc. Ondertussen heeft 93% van alle Vlamingen ouder dan 16 jaar een smartphone. Wie er geen heeft en alleen op stap gaat, kan dan nog altijd mee profiteren van de weggebruikers in de onmiddellijke omgeving die er wel een hebben. Denk aan jonge kinderen met hun ouders of leerkracht.

Stelling 5: Een intelligent verkeerslicht moet weten wie je bent en waar je je bevindt.

NIET WAAR – Een intelligent verkeerslicht zal nooit weten wie je bent en het heeft die informatie ook niet nodig. Het enige wat het moet weten, is welk type weggebruiker je bent (voetganger, fietser, automobilist…) en waar je je bevindt. De informatie van waar je je bevindt is dus anoniem en wordt bovendien enkel gemeten in de onmiddellijke omgeving van het verkeerlicht. Het intelligente verkeerslicht krijgt op die manier een idee van hoeveel en welk type weggebruikers zich in een straal eromheen bevinden. Om alle bewegingen correct te kunnen volgen, krijgt elke weggebruiker een willekeurig nummer toegekend in het systeem zodra die in de omgeving van het verkeerslicht komt. Zodra je als gebruiker de omgeving van het verkeerslicht verlaat, verdwijnt ook de link met dat nummer en worden alle gegevens erover verwijderd. Wanneer je een volgend verkeerslicht nadert, krijg je een nieuw willekeurig nummer toegewezen. Door deze manier van werken worden geen gegevens gelogd over je verplaatsing of over jouw identiteit of die van je voertuig. Dit is ook volledig conform de Europese privacywetgeving.

Stelling 6: Intelligente verkeerslichten bevoordelen auto’s en stimuleren daarom het gebruik ervan.

NIET WAAR – Zoals uit de eerste stelling al blijkt, bedienen intelligente verkeerslichten alle weggebruikers en niet alleen auto’s. Je plukt er dus ook als fietser, voetganger, rolstoelgebruiker… de vruchten van. Meer nog: overheden kunnen er de doorstroming mee regelen zoals ze vooropstellen in hun mobiliteitsplannen. En dat is steeds vaker: eerst stappers en trappers, dan openbaar vervoer en daarna pas persoonlijk gemotoriseerd vervoer. Dergelijke beleidsaanpassingen realiseren in het verkeer is op dit moment heel complex en kan dankzij intelligente verkeerslichten veel sneller en flexibeler. Bijvoorbeeld in functie van de spits- of schooluren, een ongeval, evenement of omleiding kan de overheid de situatie aanpassen volgens de actuele behoefte. Het is wel zo dat auto’s en andere gemotoriseerde voertuigen op korte termijn een streepje voor hebben om informatie te ontvangen van het nieuwe systeem. De applicaties voor deze weggebruikers zullen iets sneller klaar zijn. En een bericht sturen naar een van de displays of luidsprekers in een auto of vrachtwagen is ook meer voor de hand liggend dan naar een fietser of voetganger die, behalve de smartphone, weinig opties bij zich heeft voor informatie-uitwisseling. Maar voor de communicatie naar de intelligente verkeerslichten is er geen verschil. Zo lang ze weten waar je bent en welk vervoersmiddel je gebruikt, kunnen ze je verplaatsing helpen verbeteren.

Stelling 7: Intelligente verkeerslichten kunnen levens redden.

WAAR – Iedereen weet dat prioritaire voertuigen door het rood mogen rijden. Maar eigenlijk is dit nog steeds gevaarlijk en daarom zorgen intelligente verkeerslichten ervoor dat ze altijd groen hebben. Meer nog: een van de eerste toepassingen in 2022 is om kruispunten tijdig vrij te maken voor een hulpdienst die er aankomt. Enkele maanden later wordt hieraan toegevoegd dat andere weggebruikers die met het systeem verbonden zijn een melding krijgen dat er een hulpdienst aankomt, ook al kunnen ze de sirenes en zwaailichten ervan nog niet horen of zien. Dit zorgt ervoor dat hulpdiensten nog sneller ter plaatse zijn om hun levensreddende taken uit te voeren en ambulances ook veel vlotter, veiliger en sneller met eventuele slachtoffers naar het hospitaal kunnen rijden.

Stelling 8: Dankzij intelligente verkeerslichten zijn er geen dode-hoekongevallen meer.

NIET WAAR – Dode-hoekongevallen en conflictvrije kruispunten (waarbij alle auto’s rood hebben zo lang fietsers en voetgangers groen hebben) zijn hot topics. De rol van intelligente verkeerslichten in deze context is genuanceerd en staat uitgebreid beschreven in een blogpost van het Mobilidata-programma. Kort samengevat kunnen intelligente verkeerslichten dode-hoekongevallen nooit helemaal vermijden. Wel kunnen ze helpen om conflictvrije kruispunten te realiseren op een flexibelere manier dan nu mogelijk is. Want conflictvrije kruispunten zorgen voor langere wachttijden en intelligente verkeerslichten bieden hierbij meer opties. Zo kunnen overheden een kruispunt conflictvrij maken en voorrang geven aan fietsers en voetgangers op momenten dat het noodzakelijk is, bijvoorbeeld bij het begin en einde van een schooldag. En zodra de doorstroming in het gedrang komt, of er een prioritair voertuig nadert, kunnen ze voetgangers en fietsers weer iets langer laten wachten ten voordele van de gemotoriseerde weggebruikers. En dit nog altijd op een conflictvrije manier.

Stelling 9: Wie wil, kan groen licht kopen.

NIET WAAR – Iedereen die straks verbinding maakt met de aangeboden diensten, krijgt dezelfde behandeling. Het is dus niet zo dat een duurdere wagen je meer privileges geeft in het verkeer. Of dat je als organisatie of bedrijf groen licht kan kopen voor je medewerkers. De overheid bepaalt in alle gevallen onafhankelijk hoe het de doorstroming van het verkeer wil regelen. Wat natuurlijk wel kan betekenen dat bepaalde weggebruikers een vlottere doorgang krijgen. Hulpdiensten die prioritair rijden zijn daarbij het meest logische voorbeeld. Maar ook bij evenementen kunnen intelligente verkeerslichten ingezet worden om lokale files te verminderen en dat komt de leefbaarheid voor de hele buurt eromheen ten goede. Ook vrachtverkeer in havengebieden kan bijvoorbeeld een vlottere doorstroming krijgen vanuit het oogpunt van milieu en luchtkwaliteit. Telkens als een vrachtwagen moet stoppen en weer vertrekken, gaat dat gepaard met een substantieel hoger brandstofverbruik en uitstoot van schadelijke stoffen. Dus elke onnodige stop die vermeden kan worden is daarbij in het algemeen belang.

Stelling 10: Intelligente verkeerslichten kunnen gehackt worden.

WAAR – Alle technologie kan gehackt worden, dus ook intelligente verkeerslichten. Uiteraard doen we veel inspanningen om dit te vermijden. En bovendien verandert zo'n hack niets aan de basis van hoe verkeerslichten werken. Zo zit in die lichten ‘ingebakken’ dat je nooit (zoals in films) overal groen kan geven en mensen op elkaar laten botsen en kan dus ook geen enkele app die met intelligente verkeerslichten verbinding maakt deze instructie geven. Een hacker zal dus nooit de verkeersveiligheid in het gedrang kunnen brengen en hoogstens de doorstroming beïnvloeden. Vervolgens zijn alle apps en toepassingen die gebruik maken van de intelligente verkeerslichten beveiligd met alle moderne technieken en krijgen app-bouwers en dienstverleners pas toegang tot het systeem als ze door een strikte controle zijn gepasseerd met de nodige certificering. Je kan dus niet zomaar een app aansluiten die doet alsof je een brandweerwagen bent. En tot slot wordt misbruik van gecertificeerde apps ook bestraft. Bijvoorbeeld als een weggebruiker misbruik maakt van zijn ‘status’ ten aanzien van intelligente verkeerslichten (denk aan een ambulancier of vrachtwagenchauffeur die niet aan het werk is en toch voorrang afdwingt via een app), kan die via de aanbieder van die app van deze dienst afgesloten worden. En als de aanbieder van de app deze verantwoordelijkheid niet correct opneemt, riskeert die dat de hele app van het systeem verwijderd wordt. Er gaat met andere woorden veel effort in de beveiliging van de technologie en in procedures voor correct gebruik ervan.

Stelling 11: Intelligente verkeerslichten werken pas als álle kruispunten aangepast zijn en iedereen meedoet.

NIET WAAR – Zodra je als individuele weggebruiker je locatiegegevens deelt met het systeem en één intelligent verkeerlicht nadert, biedt dat voor jou al meerwaarde. Wel nemen de positieve effecten van intelligente verkeerslichten toe naarmate meer gebruikers zich ermee verbinden. Het is daarom belangrijk om van bij de start voldoende kwalitatieve, klantgerichte en betrouwbare toepassingen aan te bieden waardoor weggebruikers het vanzelfsprekend gaan vinden zich ermee te connecteren. De uitrol van intelligente verkeerslichten gebeurt ook in clusters van kruispunten, verspreid over heel Vlaanderen. Bijvoorbeeld gegroepeerd voor een hele ringweg. Het effect is daardoor in sommige omgevingen onmiddellijk heel zichtbaar.

Stelling 12: Een intelligent verkeerslicht gaat mij ook beboeten.

NIET WAAR – De technologie om mensen hun weggedrag te controleren, en eventueel te beboeten, zijn volledig gescheiden van de intelligente verkeerslichten. Een flitscamera kan jou wel nog steeds betrappen als je door het rood rijdt, maar daar heeft het intelligente verkeerslicht niets mee te maken. Het is ook niet verstandig om die twee doelen in één systeem aan elkaar te koppelen. De overheid wil namelijk dat zoveel mogelijk mensen zich met de intelligente verkeerslichten gaan verbinden en dat gebeurt niet als ze door datzelfde systeem worden beboet. Het doel van intelligente verkeerslichten is dus wel degelijk om het verkeer veiliger, vlotter, comfortabeler en milieuvriendelijker te laten verlopen. En dat door gewenst gedrag te stimuleren en niet door ongewenst gedrag te beboeten.