Exact een jaar geleden kreeg ik de vraag een aantal voorspellingen te doen in de aanloop naar 2021. Het was een uitdaging die ik graag aanging, hoewel in de toekomst kijken altijd een risico met zich meebrengt. Wie had in december 2020 bijvoorbeeld kunnen vermoeden dat de coronapandemie ons leven een jaar later nog steeds volledig zou overheersen? Dat is voor mij misschien wel één van de grootste ontgoochelingen van het afgelopen jaar.
Toch werden mijn verwachtingen voor 2021 vooral geïnspireerd door de eerste voorzichtige tekenen van hoop. Die sterkten me in mijn overtuiging dat het streven naar (nieuwe) evenwichten centraal zou komen te staan – vooral dan op het vlak van duurzaamheid en samenwerken, maar ook geopolitiek.
Twaalf maanden later lijkt het me opportuun om kort stil te staan bij wat er van mijn voorspellingen geworden is, en hoe een onderzoekscentrum als imec heeft bijgedragen aan het vinden van die evenwichten.
De zoektocht naar (nieuwe) evenwichten: een werk van lange adem
Zoals verwacht, stond 2021 inderdaad in het teken van een zoektocht naar nieuwe evenwichten. Waarmee ik uiteraard niet gezegd wil hebben dat die zoektocht ondertussen is afgelopen; evenwichten worden immers continu gezocht, gevonden en opnieuw bijgesteld. Toch werden de afgelopen maanden een aantal belangrijke stappen in de goede richting gezet. Ook bij imec.
Efficiënt samenwerken in een wereld die plots veel complexer werd
Het voorbije jaar besteedden we niet alleen veel aandacht aan het beschermen van de gezondheid en het welzijn van onze medewerkers en resident-onderzoekers; we stelden ook alles in het werk om vlot en efficiënt te kunnen blijven samenwerken. Samenwerken en kennis uitwisselen is – en blijft – immers hét recept dat ons toelaat de afspraken met onze partners na te komen.
Maar niet alleen het coronavirus bracht complexe uitdagingen met zich mee, ook de vragen van onze partners werden een pak veelzijdiger. Voor farmabedrijven, bijvoorbeeld, is de doorontwikkeling van chiptechnologie een belangrijke voorwaarde om die technologie sneller en makkelijker te kunnen integreren in een waaier aan specifieke toepassingen. Het is een oefening waar we als organisatie de afgelopen maanden zwaar op hebben ingezet; een oefening die ondertussen resulteerde in een eerste belangrijk succes, namelijk de oplevering van een functioneel prototype van een snelle SARS-CoV-2 ademtest op basis van imecs PCR-on-chip-technologie.
Figuur 1 – Een veelbelovend concept en baanbrekende technologie worden omgezet in een functioneel prototype van een snelle SARS-CoV-2 ademtest.
Naast het verfijnen van onze interne samenwerkingsmodellen versterkten we in 2021 uiteraard ook de relatie met ’s werelds toonaangevende actoren in de halfgeleiderindustrie. De recente beslissing van de Vlaamse overheid om een nieuwe uitbreiding van de imec cleanroom goed te keuren, was bijvoorbeeld een erg belangrijk signaal voor onze lokale en internationale partners. Een andere mijlpaal was de bouw van het High NA Lab. Daar ontwikkelt imec de onderliggende procestechnologie voor een toestel van chipmachinefabrikant ASML, waarmee de halfgeleidersector chiptechnologie op termijn moet kunnen schalen naar afmetingen kleiner dan 2 nanometer (nm).
Figuur 2 – Grafische weergave van de ASML EXE:5000 high-NA EUV lithografiescanner
Economie en ecologie: twee kanten van dezelfde medaille
Een tweede thema dat in 2021 nog prominenter dan voorheen op onze agenda stond, is duurzaamheid. Economie en ecologie zijn immers twee kanten van dezelfde medaille.
Een aankondiging die internationaal bijvoorbeeld vlot werd opgepikt, was de lancering van imecs ‘Sustainable Semiconductor Technologies & Systems’ (SSTS) onderzoeksprogramma – het eerste initiatief dat het volledige halfgeleiderecosysteem wil samenbrengen om de milieu-impact van chipontwikkeling en -productie in kaart te brengen. Die oefening moet op haar beurt leiden tot waardevolle inzichten waarmee partners als Apple concreet aan de slag kunnen om hun ecologische voetafdruk te verkleinen. Het is een programma waar de halfgeleiderindustrie de volgende maanden en jaren heel wat van verwacht.
Meer lokaal was er dan weer ons engagement binnen het Hyve-consortium dat de kostefficiënte en duurzame productie van waterstof op gigawattschaal onderzoekt. Concreet willen we het consortium helpen om de efficiëntie van de onderliggende elektrolysetechnologie te verhogen, door onze kennis en expertise op het gebied van vastestofelektrolyten, elektrodeoppervlakken en procestechnologie met de Hyve-partners te delen.
Figuur 3 – Met Hyve wil Vlaanderen een voortrekkersrol spelen in de uitrol van een waterstofeconomie en de transitie naar een koolstofneutrale industrie.
En natuurlijk hebben we het voorbije jaar ook onze eigen werking en ecologische voetafdruk verder onder de loep genomen. Zo hebben we – als onderdeel van onze plannen om op termijn quasi fossielvrij te kunnen opereren – een masterplan ‘energie & technieken’ op campusniveau geïnitieerd. Daarin is bijvoorbeeld plaats voor maatregelen zoals de uitbreiding van onze warmtepompcapaciteit.
Een veilige haven in woelige wateren
We kunnen er moeilijk omheen: op geopolitiek vlak is de wereld de voorbije twaalf maanden niet meteen in rustiger vaarwater terechtgekomen. En toch kunnen we ook hier de eerste tekenen ontwaren van hoe we op termijn met die nieuwe geopolitieke realiteit(en) om zullen gaan. Voor imec en de halfgeleiderindustrie namen die tekenen – onder meer dankzij de aankondiging van de Europese en Amerikaanse Chips Acts – zelfs al heel concrete vormen aan.
“Europe has two jewels. One is ASML, the most advanced lithography, and the other is imec, the most advanced semiconductor research in the world.” Pat Gelsinger, CEO Intel, in Bloomberg (juli 2021)
Eind 2020 moesten we nochtans vaststellen dat de wereldwijde geopolitieke spanningen ook onzekerheid creëerden over de rol van imec binnen het halfgeleiderecosysteem. Maar in de loop van 2021 onderstreepten krachtige publieke verklaringen van externe stakeholders – zoals Europees commissaris Thierry Breton en Intel CEO Pat Gelsinger – dat imec ook in de toekomst hét onderzoekscentrum bij uitstek blijft om de wereldwijde halfgeleiderindustrie bij elkaar te brengen en de grenzen van de chiptechnologie te verleggen, over de verschillende Chips Acts heen.
Conclusie: de eerste stappen zijn gezet, maar het werk is allesbehalve af
Wanneer we terugkijken op 2021 kunnen we dus zeker stellen dat er werk is gemaakt van de zoektocht naar nieuwe evenwichten. Maar anderzijds moeten we ook constateren dat dat werk allesbehalve af is. Integendeel zelfs: het vinden van nieuwe evenwichten is misschien zelfs nog belangrijker geworden dan een jaar geleden.
Ondertussen blijft het coronaspook immers rondwaren, en zijn er alweer een resem nieuwe uitdagingen opgedoken die wachten op een oplossing. De gigantische chiptekorten waarmee de wereld vandaag geconfronteerd wordt, zijn daar de absolute exponent van en worden zonder enige twijfel hét thema dat de (halfgeleider)industrie in 2022 zal domineren...
“Paniek is een slechte raadgever” – een vooruitblik op 2022
De gevolgen van het coronavirus laten zich op heel wat vlakken ongemeen hard voelen. In de eerste plaats is er natuurlijk de gezondheidscrisis, maar ook op maatschappelijk vlak laat het virus diepe sporen na. En de laatste maanden heeft de coronapandemie nog een ander pijnpunt blootgelegd, namelijk onze totale afhankelijkheid van microchiptechnologie.
Die tekorten wegwerken – en daarbij de basis leggen voor langetermijnoplossingen – wordt ongetwijfeld één van de belangrijkste aandachtspunten voor 2022. Maar paniek is daarbij een slechte raadgever...
Ontdek hier de vooruitblik van imec CEO Luc Van den hove op 2022.
