Wat te onthouden van de 16de editie van de imec.digimeter, de digitale staalkaart van Vlaanderen? De razendsnelle opmars van generatieve AI-toepassingen als chatGPT is omnipresent. Maar wat is er nog meer geschied op digitaal gebied? 7 markante trends op een rijtje.
Vlaming wordt homo digitalis, maar niet exclusief
Sinds corona bestaat voor vrijwel elk aspect van ons leven een digitale variant: shoppen, werken, bankieren, gebruik maken van overheidsdiensten... Na de contextgedreven coronaversnelling zijn heel wat van die digitale gewoontes blijven hangen. De aanvankelijke weerstand hiertegen maakt plaats voor een nieuwe realiteit waarin Vlamingen hun voorkeuren ontwikkeld hebben. Voor alle vormen van dienstverlening waar we naar de voorkeur voor klassiek (loket, fysiek, papier) versus online afhandeling peilden, ziet de digimeter forse dalingen in het aantal Vlamingen dat vasthoudt aan de klassieke vormen van dienstverlening. Is er dan over de globale bevolking een ruk richting de exclusief digitale optie? Toch niet, we zien vooral een opmars van de hybride tussenvorm: 49% shopt bijvoorbeeld zowel digitaal als offline (+ 11 procentpunten) ten opzichte van 8% (+1 procentpunt) die dat uitsluitend digitaal doet. Uitkijken dus met het versneld afschaffen van loketten of analoge opties, zeker als we weten dat 38% van de Vlamingen zich geforceerd voelt in die digitale omschakeling: die groep geeft aan dat ze te veel gepusht worden om dingen online te moeten doen, terwijl ze dat liever anders hadden gedaan.
Smartphone wordt nóg belangrijker
Ter vergelijking: met ruime achterstand volgt op de tweede plaats de computer (17%). Dat hoeft niet te verbazen: wat we doén met onze smartphone is geëxplodeerd. Dat heeft ermee te maken dat het aantal softwareplatformen (die doorgaans een mobiele app als toegangspoort hebben) fors gegroeid is. Sinds de coronaperiode heeft de Vlaming gemiddeld 15 apps extra op z’n telefoon (intussen zijn dat er gemiddeld 90). Over het algemeen lijkt er een sterkere verwevenheid te ontstaan van de smartphone met nieuws, tv en shoppen.
Nooit worstelden we harder met smartphone-afhankelijkheid
Keerzijde van de medaille is de toegenomen afhankelijkheid van de smartphone, die door een groeiende groep als problematisch gezien wordt (40%, +4 procentpunten). Vooral voor jongeren (18-24 jaar) blijken de cijfers alarmerend: 63% (+6 procentpunten, na al een stijging van +17 procentpunten ten opzichte van twee jaar terug) vindt dat hij of zij te veel tijd op smartphone spendeert en dat niet onder controle krijgt. 43% (+8 procentpunten) van de jongeren noemt zichzelf ook echt verslaafd.
Dat is bijzonder: de voorbije jaren was het eerder het oudere deel van de samenleving dat zich zorgen maakte over de jongeren, dan dat ze dat zelf deden. Intussen zijn ze veruit het meest bezorgd over hun eigen smartphonegebruik.
Al hoort hier misschien toch nog een nuance bij: misschien zijn jongeren meer en meer gaan internaliseren wat er over hen wordt gezegd (namelijk dat ze smartphone-afhankelijk zijn).
Lokale mediamerken veren overeind na digitale storm, maar zijn nog niet in rustig vaarwater
Het bereik van klassieke media (de papieren krant, live televisie) kalft verder af: het aantal Vlamingen dat nog dagelijks live tv zegt te kijken zakt naar 45% (-6). En die daling zien we niet alleen meer bij jongeren, waar nog maar 10% (-5) dagelijks live tv kijkt, maar ook bij de leeftijdsgroep 25-34 en 35-45. Dat wordt trouwens niet meer gecompenseerd door ‘uitgesteld kijken’. Ook cordcutting, het opzeggen van een klassiek tv-abonnement, stijgt nog. Toch lijken de online platformen van lokale mediamerken (VRT max, vtm go, Streamz) erin geslaagd om hun voet naast die van de internationale streamers (Netflix, Spotify, Amazon, Disney+) te plaatsen, en zien we tegenwoordig zelfs meer groei bij hun platformen dan in de streamingmarkt.
De shift naar online lijkt dus goed doorstaan, maar daarmee zijn de lokale nieuwsmerken nog niet in rustig vaarwater. Want ondertussen zien we een volgende verschuiving bij het publiek: richting personenmerken die via sociale media een eigen kanaal vullen met eigen content en met content waarvoor de influencer als gatekeeper optreedt. De uitdaging voor lokale nieuwsmedia om daar iets tegenover te zetten, staat nog volop open.
Voor gezondheid en sport gaat Vlaming vaker digitaal
41% van de Vlamingen (+3 procentpunten) maakt gebruik van wearables en bijbehorende software (gezondheids- en/of sportapps). 4 op 10 zijn ervan overtuigd dat het hen helpt om gezonder te leven, en ook 40% raakt ervan overtuigd dat de data veilig zijn.De bereidheid stijgt trouwens om deze data met de dokter te delen. 37% van de jongeren gebruikt het ook om zaken als slaapkwaliteit te monitoren en beheersen.
Digitaal mee zijn weegt op het budget van de Vlaming
In strikte zin heeft bijna iedereen in Vlaanderen (slechts 1.5% niet) ‘een’ internetaansluiting en minstens één slim toestel in huis. Bijna elke Vlaming heeft met andere woorden de technologie om te connecteren met de digitale samenleving. Maar dat is niet voldoende om iedereen ook probleemloos te laten participeren. Zo heeft één op vijf Vlamingen onvoldoende connectiviteit of toestellen om alle gezinsleden online te laten doen wat van hen verwacht wordt door school of werkgever. 1 op 5 kan zich niet het internet van wensen veroorloven. Niet alleen de winkelkar en de energiefactuur, maar ook ‘digitaal functioneren en participeren’ is dus iets dat alsmaar meer gaat doorwegen op het budget van de Vlaming.
Brede publiek ontdekt de podcast
De podcast zet z’n opmars verder in Vlaanderen. 93% kent het, 57% (+5 procentpunten) is een gebruiker en 26% (+3 procentpunten) noemt zich een gewoontegebruiker die minstens maandelijks luistert. Spotfiy groeit verder als de voornaamste toegangspoort voor podcasts: 52% (+10 procentpunten) maar opvallend is dat ook lokale mediamerken een sterke rol hebben als gatekeeper. 31% (+7 procentpunten) van de podcastluisteraars vindt de weg naar de podcast via app of website van een Vlaams mediamerk. Klassieke tv-kijkers die de stap zetten naar podcasts, doen dit dus het meest via de app of website van het vertrouwde merk.
Lees het hele rapport van imec.digimeter 2023
Lees het persbericht
Professor Lieven De Marez is onderzoeksdirecteur bij de onderzoeksgroep voor Media, Innovatie en Communicatietechnologie (imec - UGent). Lieven behaalde een Master in de communicatiewetenschappen (1999) en marketing (2000) en schreef een doctoraat over de 'Verspreiding van ICT-innovaties: nauwkeuriger gebruikersinzicht voor betere introductiestrategieën'.Zijn expertise ligt vooral bij de ontwikkeling van 'voorspellende segmentatie’-tools voor pre-launch adoptiemodellen voor nieuwe media en ICT-innovaties.Als hoofd van imec - mict - UGent en manager van de media-activiteiten van imec.livinglabs probeert hij voortdurend nieuwe methodologieën te verkennen. Belangrijkste doelen zijn het begrijpen van nieuwe media gebruikspatronen en de impact van nieuwe media & ICT en het meer user-centric maken van media-innovatie.Binnen de afdeling communicatiestudies van UGent coördineert hij de Master 'Nieuwe media en maatschappij'.
Meer over de volgende onderwerpen:
Gepubliceerd op:
5 maart 2024
