Hoe je groot kan zijn in iets heel erg kleins: een terugblik op veertig jaar imec

Januari 1984. België wordt geteisterd door zware regenval en overstromingen. De allereerste Macintosh-computer van Apple ligt in de winkel. En KSK Beveren staat zowaar op kop in onze nationale voetbalcompetitie. Maar ook Leuven maakt zich klaar voor iets bijzonders: op 16 januari wordt imec er, met de steun van de Vlaamse overheid, boven de doopvont gehouden.

De jonge organisatie ging van start met 70 medewerkers. Niemand kon toen vermoeden dat imec vier decennia later meer dan 5.500 werknemers zou tellen. Want wat aanvankelijk een initiatief was van een handvol visionaire KU Leuven onderzoekers, is veertig jaar na datum uitgegroeid tot 's werelds toonaangevende R&D-centrum voor microchiptechnologie. Een terugblik op veertig jaar imec.

De wegbereider: Roger Van Overstraeten

Terugkijken op veertig jaar imec kan uiteraard niet zonder even stil te blijven staan bij het baanbrekende werk van Roger Van Overstraeten, imecs oprichter en eerste CEO.

Na zijn studies aan de universiteit van Stanford had Roger bij elke Amerikaanse technologiegigant in het latere Silicon Valley een geweldige carrière kunnen uitbouwen. Toch koos hij ervoor om terug te keren naar ‘zijn’ Vlaanderen en er zich – samen met zijn team van KU Leuven onderzoekers – te verdiepen in de ontwikkeling van nieuwe generaties halfgeleiders. Toen was dat een opkomende technologie die haar strepen nog moest verdienen, maar vandaag kunnen we absoluut niet meer om halfgeleiders heen: ze vormen de basis van de microchips die alle elektronica rondom ons laten functioneren (van smartphones en computers, tot televisietoestellen en fotocamera’s).

“Ik herinner me de oprichting van imec als was het gisteren. Iedereen besefte dat het de start was van iets unieks en stond te springen om er deel van uit te maken.”

Rogers ambitie was van bij de start niet min: hij was vastbesloten een onderzoeksinstelling op poten te zetten die – op het vlak van chiptechnologie – internationaal haar gelijke niet kent. Het was een gedurfd verhaal dat enorm inspireerde en enthousiasmeerde – net zoals dat het vandaag nog altijd doet.

Natuurlijk moesten er ook twijfels en bezorgdheden worden weggewerkt. Sommigen vroegen zich luidop af of het wel aan een kleine regio als Vlaanderen toekwam om in deze materie het voortouw te nemen. En ook het kostenplaatje riep vragen op. Maar Roger duwde door, en eind 1983 kwam het verlossende nieuws: het “Interuniversitair Micro-Electronica Centrum” – afgekort imec – kon eindelijk van start gaan.

• Officiële oprichtingsdatum: 16 januari 1984.
• Missie: microchips steeds kleiner, krachtiger en energie-efficiënter maken.

Als jonge doctoraatsstudent in het team van Roger Van Overstraeten herinner ik me die dag – en vooral ook de euforie die ermee gepaard ging – als was het gisteren. Iedereen besefte dat het de start was van iets unieks, en stond te springen om er deel van uit te maken!

Zo effende Roger, met zijn neus voor technologische innovatie en niet aflatend doorzettingsvermogen, de weg voor het imec zoals we dat vandaag kennen. Het zijn twee eigenschappen die vier decennia later nog altijd in ons DNA zitten ingebakken.

Een rollercoaster vol verrassingen en onvoorspelbaarheden

Wat volgt, is een rollercoaster die al veertig jaar voortraast – en die dankzij zijn onvoorspelbaarheid blijft uitdagen, verrassen én verbazen. Vreemd is dat niet, want de ambities die Roger Van Overstraeten in imecs beginjaren uitsprak, blijken recht evenredig te zijn met de obstakels die overwonnen moesten worden.

Eén constante is bijvoorbeeld de nood aan steeds geavanceerdere apparatuur en infrastructuur in de zoektocht naar alsmaar kleinere en krachtigere microchips. Dat heeft geresulteerd in een verzameling labo’s, cleanrooms en (prototype)toestellen die uniek is in de wereld – en waarmee we het hele chiptech-ecosysteem rondom ons hebben kunnen verzamelen om samen de volgende generaties chiptechnologieën versneld te onderzoeken en ontwikkelen.

“Doorheen de jaren hebben we moeilijke knopen moeten doorhakken. Elk van die beslissingen was een belangrijk kantelpunt voor de toekomst van imec, maar ze hebben stuk voor stuk goed uitgepakt.”

Maar ook het aantrekken van die partners (van materiaal- en toestelleveranciers tot fabrikanten van chips en eindproducten) is een verhaal – en uitdaging – op zich. Gezien de complexiteit van onze onderzoekprogramma’s hebben we er zelfs een speciaal pre-competitief samenwerkingsmodel voor moeten ontwikkelen. Toestellen, onderzoekers en intellectuele eigendom worden gedeeld onder alle partners, waaronder ook imec, zodat de risico's en kosten beter gespreid kunnen worden. Open innovatie avant la lettre – eigenlijk.  

Doorheen de jaren hebben we op beide vlakken tal van moeilijke knopen moeten doorhakken. De vaststelling dat de chipindustrie razendsnel evolueert, is daar uiteraard niet vreemd aan.

Op technologisch vlak was er bijvoorbeeld onze beslissing om te investeren in een 300mm cleanroom, en de keuze om een (EUV) lithoprogramma op te zetten – één van de belangrijkste processen voor het produceren van zeer kleine structuren op chips. Die overstap naar siliciumschijven met een grotere diameter, en de technische implicaties ervan, was (voor het hele ecosysteem) een sprong in het duister. Maar ook aan het opzetten van ons unieke samenwerkingsmodel gingen vaak moeilijke onderhandelingen met de grote spelers uit de chipindustrie vooraf. En een punt dat in Vlaanderen dan weer heel wat stof deed opwaaien, was de fusie met digitaal onderzoekscentrum iMinds in 2016 – waardoor we voortaan ook meer applicatie- en softwaregericht konden werken.  

“Ook op Vlaanderen hebben we de voorbije decennia onze stempel gedrukt. We werken jaarlijks samen met meer dan 500 Vlaamse partners en hebben al meer dan 120 spin-offs gecreëerd.”

Elk van die beslissingen was een belangrijk kantelpunt voor de toekomst van imec, maar ze hebben stuk voor stuk goed uitgepakt. We zijn blijven geloven in het potentieel ervan, en in ons vermogen grenzen te (blijven) verleggen.

En kijk waar we nu staan: vanuit het kleine Vlaanderen zijn we er toch maar in geslaagd om al die wereldspelers – zoals ASML, Intel, Samsung en TSMC aan ons te binden. Precies zoals Roger Van Overstraeten dat zovele jaren geleden voor ogen had.

Op Vlaanderen hebben we de voorbije decennia trouwens evenzeer onze stempel gedrukt. Zo werken we jaarlijks bijvoorbeeld samen met meer dan 500 Vlaamse partners, hebben we al meer dan 120 spin-offs gecreëerd, en realiseren we – voor iedere euro die door de Vlaamse overheid in imec wordt geïnvesteerd – een toegevoegde waarde van acht euro in Vlaanderen. Ook dat zijn prestaties waarop we supertrots (mogen) zijn!

Diversiteit en multiculturaliteit, passie en gedrevenheid

Ik krijg soms de vraag aan wat het succes van imec nu precies te danken is. Zoals ik daarnet al zei, speelt het maken van de juiste keuzes op het juiste moment een fundamentele rol. Maar er is meer.

“Imec, dat is letterlijk: de wereld onder één dak.”

Wat imec écht anders maakt, is onze diversiteit en multiculturaliteit. De verscheidenheid aan achtergronden en culturen van onze medewerkers brengt niet alleen creativiteit, maar is ook bepalend voor hoe imec onderhandelt en samenwerkt. Het is precies dat vermogen om verschillende culturen te begrijpen en respecteren dat de afgelopen veertig jaar een belangrijk ingrediënt is geweest voor het succesvol opzetten van grote, internationale projecten. Want imec, dat is letterlijk: de wereld onder één dak.

Wat ik vooral bijzonder vind, is dat de passie en gedrevenheid die ons – de imec medewerkers van het eerste uur – kenmerkte nog altijd voortleeft in al die jonge(re) mensen die hier elke dag het beste van zichzelf geven. De fierheid om te kunnen bijdragen aan imecs succesverhaal straalt gewoon van hen af wanneer ik met hen praat en wanneer zij ons vertegenwoordigen op conferenties. En dat is fantastisch!

“Wat imec écht anders maakt, is onze diversiteit en multiculturaliteit. Het vermogen om verschillende culturen te begrijpen en respecteren is een belangrijk ingrediënt voor het succesvol opzetten van grote, internationale projecten.”

Ik ben dan ook ongelooflijk trots wanneer ik terugkijk op het parcours dat we de afgelopen jaren gereden hebben. En dan gaat het uiteraard niet alleen om het werk dat Roger Van Overstraeten en zijn opvolgers – Gilbert Declerck en ikzelf – verzet hebben, maar wel om wat de hele imec community dag in dag uit presteert. Het doet het beste vermoeden voor de volgende vier decennia, waarin we niets minder mogen ambiëren dan de leidende speler in chiponderzoek en -ontwikkeling te blijven, en grensverleggende innovaties na te streven die het leven van iedereen beter maken.