Waarom Vlaamse bedrijven de digitale kloof maar beter helpen dichten

De digitale kloof blijft aanzienlijk, zo blijkt uit de recentste versie van de jaarlijkse imec.digimeter. Voor oplossingen wordt doorgaans in de richting van de overheid gekeken. Maar: de kloof loopt ook dwars over de werkvloer. Bedrijven hebben er alle belang bij om de digitale kloof mee te dichten en op die manier te werken aan hun eigen toekomst, zo luidt het betoog van onderzoeker Ilse Mariën (imec SMIT-VUB). En misschien kunnen ze daarvoor inspiratie opdoen bij de overheid.

De ontwikkeling van digitale vaardigheden van burgers blijkt de snelheid van de huidige digitale ontwikkelingen niet te kunnen bijhouden. Resultaat: een grote groep mensen ervaart moeilijkheden om alledaagse handelingen tot een goed einde te brengen: een afspraak maken bij de dokter of kapper, een betaling uitvoeren, een kind inschrijven voor een zomerkampje.

Dat voor oplossingen doorgaans naar de overheid gekeken wordt, is natuurlijk deels terecht. De overheid heeft dankzij de relancemiddelen de hefbomen in handen om de digitale samenleving inclusief te maken: problemen signaleren, drempels verlagen, digitale processen vereenvoudigen op maat van minder digitaal vaardige burgers, digicoaches aanstellen, jongeren wegwijs maken door mediawijsheid in te bedden in het schoolcurriculum. Overheden gaan aan de slag met de digitale kloof, met vooral een blik op de meest kwetsbare burgers. Kan en moet het nog beter, met meer middelen en een bredere focus? Absoluut.

In het welbegrepen eigenbelang van bedrijven

Maar wat weleens vergeten wordt, is dat ook bedrijven een belangrijke rol kunnen opnemen om de digitale kloof te dichten. Dat is trouwens geen kwestie van liefdadigheid, maar van welbegrepen eigenbelang. Bedrijven die zich onvoldoende bewust zijn van de digitale kloof, dreigen een groot marktsegment te missen. Logisch: mensen die verdwalen in je app, zullen geen bestelling plaatsen. De realiteit is dat veel bedrijven zich daar op zeker hoogte van bewust zijn, maar geen accurate kosten-batenanalyse gemaakt hebben van een digitaal-inclusievere aanpak. En zonder kwantificeerbare Return on investment, ontbreekt vaak de urgentie om producten en diensten anders te gaan ontwerpen.

Op haast elke werkvloer, op elk niveau vind je getalenteerde mensen die in jobs belanden waar hun arbeidsvreugde wegsijpelt, gewoon omdat ze niet meer mee kunnen met de snel veranderende digitale bedrijfscultuur.

En dan is er nog een ander aspect, dat mogelijk nog belangrijker is: werknemers van bedrijven staan niet los van de samenleving, en dus ook niet van de digitale kloof. Ook onder hen zijn er die stress ervaren om mee te kunnen in een snel veranderende digitale werkomgeving. Ook onder hen zijn er digitale afhakers. Uit de recentste imec.digimeter blijkt dat 13 procent van de Vlamingen op professioneel vlak onvoldoende met technologie mee kan. Een populaire misvatting is dat het enkel zou gaan om laagopgeleide werknemers. De digitale kloof loopt vaak dwars door de organisatiestructuur: ook de middenkaders en CEO’s ontsnappen er niet aan. Op haast elke werkvloer, op elk niveau vind je wel getalenteerde mensen die in jobs belanden waar hun arbeidsvreugde wegsijpelt, gewoon omdat ze niet meer mee kunnen met de snel veranderende digitale bedrijfscultuur. Zeker in een arbeidsmarkt die kampt met chronische krapte, is dat iets dat bedrijven absoluut niet mogen laten gebeuren. Om nog maar te zwijgen van de risico’s op vlak van cybersecurity, waarin de mens de zwakste schakel is.

Kmo’s extra kwetsbaar voor digitale kloof

Wat de Vlaamse economie extra kwetsbaar maakt, is het grote aantal kmo’s en zelfstandigen. Door de band trainen die in veel mindere mate in digitale vaardigheden van hun personeel dan grote bedrijven, omdat er simpelweg minder tijd en geld voor is. Maar: de aanvankelijke besparing zuigt de veerkracht uit een bedrijf. Het volstaat om te kijken naar de economische schokgolf van corona: de zelfstandige die geen webshop kon opzetten, of geen eenvoudige manier om digitaal te betalen kon voorzien, kreeg het (extra) zwaar te verduren.

Wat te doen? Onze bedrijven kunnen misschien wel iets leren uit de jarenlange ervaring van de overheden. Zo heeft District 09, de ICT-partner van Stad Gent, een eigen e-inclusieteam dat instaat voor de regie rond digitale inclusie, over alle stadsdiensten heen. Net als verschillende andere centrumsteden investeert de stad in ‘digital inclusion by design’. Vooraleer een nieuwe digitale dienst gelanceerd wordt, kan die met de ‘digital inclusion by design index’ onderworpen worden aan een digitale toegankelijkheidstest op basis van 8 criteria. De index geeft een toegankelijkheidsscore en biedt ook tips om drempels voor gebruikers weg te werken.

Op de werkvloer zelf zijn digicoaches, die tijd krijgen om binnen hun uren collega’s bij te staan een deel van de oplossing. Meer algemeen moet de bedrijfscultuur er een worden van levenslang leren, zowel voor hoog- als laagopgeleiden, zowel voor bestaande als nieuwe medewerkers. Met de krapte op de jobmarkt is het extra belangrijk dat medewerkers mee zijn en blijven, en dat werkloze vijftigplussers, die vandaag doorgaans moeilijk terugstromen naar de arbeidsmarkt, een volwaardige kans krijgen om de stap naar digitalisering te zetten.

Met de krapte op de jobmarkt is het extra belangrijk dat medewerkers mee zijn en blijven.

De opgave is uitdagend, en al zeker voor een kleiner bedrijf. Maar de koepelorganisaties en sectorfederaties kunnen vermijden dat elke kmo zelf het warm water uitvindt. En via privaat-publieke samenwerkingen tussen die entiteiten en de overheid maken we echt een kans om de digitale kloof dicht te rijden, zo blijkt uit projecten in onze buurlanden, die het doorgaans wat beter doen op het vlak van digitale inclusie, Digitaal Samenleven Alliantie (Nederland), Good Things Foundation (VK) en SME:Digital, waarin Deense bedrijven actief bijdragen aan de digitale transitie.

Slagen we erin om de digitale skills op de werkvloer grondig op te krikken, dan zullen we beloond worden met een economie die robuuster, inclusiever en beter voorbereid is op de toekomst. Bedrijven kunnen op die manier de hefboom vormen om de digitale kloof versneld dicht te rijden.

Dit opiniestuk verscheen eerder in Trends.