Zullen robots bijdragen aan een duurzame toekomst voor onze planeet? Of zorgen ze net voor bijkomende uitdagingen op economisch, sociaal en milieuvlak? In een multidisciplinaire analyse legt een internationale groep onderzoekers (onder wie An Jacobs en Bram Vanderborght van imec-VUB) de huidige robotica naast de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s) en de 169 bijbehorende targets van de Verenigde Naties. Hun bevinding? Robots kunnen onze uitdagingen voor 46 procent oplossen, maar voor 19 procent van de doelen is er ook een risico dat ze problemen erger maken.
Economie: hogere productiviteit, continu veranderende jobs en risico voor ongelijkheid
Automatisering leidt tot hogere productiviteit en versterkt daarmee de economische groei, zeker in regio’s met een tekort aan arbeidskrachten. Exoskeletten en cobots verbeteren dan weer de arbeidsomstandigheden van werknemers, hun veiligheid en ergonomie. Robotprotheses kunnen ook de inclusiviteit bevorderen op de werkvloer – denk bijvoorbeeld aan mensen met een fysieke beperking, die gericht ondersteund kunnen worden.
Tegelijk is er een risico voor grotere ongelijkheid: roboticatechnologie zal vooral jobs die vandaag door kwetsbare en lager opgeleide groepen uitgevoerd worden, sneller doen verdwijnen. De inhoud van de overige jobs zal ook radicaal veranderen. Levenslang leren op de werkplek wordt dus absoluut noodzakelijk. Ook op wereldschaal is er risico op méér ongelijkheid: als gevolg van de stevige investeringen in robotica, zouden heel wat arbeidsactiviteiten, of zelfs volledige fabrieken, van lagelonenlanden naar meer kapitaalkrachtige, geïndustrialiseerde landen kunnen verschuiven.
Maatschappij: vliegwiel voor gezondheid, onderwijs, gendergelijkheid, energie en veiligheid
Helpen robots honger de wereld uit? Dat valt nog af te wachten. Zeker is dat robots duurzamere paradigma’s in de landbouw mogelijk maken zoals precisielandbouw, verticale landbouw of pixel farming.
Op medisch gebied biedt robotchirurgie minder invasieve, nauwkeurigere en zelfs op afstand uitgevoerde interventies. In de vorm van exoskeletten, kunnen ze patiënten dan weer ondersteunen in hun mobiliteit. Drones worden gebruikt om medicijnen, bloed of medische apparatuur snel naar moeilijk toegankelijke gebieden te brengen. Robotprotheses kunnen nu al ontbrekende lichaamsdelen vervangen.
Educatieve robots kunnen een belangrijke rol spelen bij het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs wereldwijd, via innovatieve leermethoden zoals challenge-based learning, gepersonaliseerd leren en games-gebaseerd leren.
Op de werkplek worden fysiek veeleisende taken traditioneel aan mannen toevertrouwd. Door de samenwerking tussen mens en robot of dankzij exoskeletten kan die genderongelijkheid verdwijnen. De introductie van robotica thuis kan de tijd die aan huishoudelijke taken wordt besteed verminderen, en aangezien onbetaald werk thuis vooral door vrouwen wordt gedaan, kunnen zij een betere toegang krijgen tot de betaalde arbeidsmarkt. Belangrijke kanttekening daarbij: robots zijn vandaag niet altijd voor vrouwen(lichamen) ontworpen, wat opnieuw tot ongelijkheid kan leiden.
Op de weg kan de toenemende autonomie van voertuigen de mobiliteit veiliger en inclusiever maken. Zeker in combinatie met het delen van ritten en een evolutie naar ‘mobiliteit als dienst’, kunnen steden een stuk leefbaarder worden.
En ook op het gebied van veiligheid kunnen robots hun duit in het zakje doen. Uitgerust met geavanceerde detectietechnologie worden explosieve oorlogsresten of explosieven gedetecteerd en onschadelijk gemaakt.
Milieu en klimaat: van waterkwaliteit tot klimaatmitigatie
Robots zijn superieur in het verzamelen van informatie, ook op plekken waar een mens niet zomaar kan geraken. Op die manier kunnen ze zorgen voor een betere kennis en monitoring van ecosystemen, rampenpreventie of geïnformeerde besluitvorming tijdens noodhulp. Een voorbeeld: autonome robots worden ontwikkeld om de waterkwaliteit en de ontwikkeling van algenbloei te controleren. Ze kunnen ook worden gebruikt om kritieke infrastructuur te inspecteren die drinkwaterbronnen in gevaar zou kunnen brengen zoals pijpleidingen of rioleringssystemen. Robotica kunnen ook hun nut bewijzen na klimaatgerelateerde rampen. Denk aan zoek- en reddingsmissies of de bestrijding van bosbranden.
Robotica maakt alternatieven mogelijk in sectoren die een aanzienlijk deel van de uitstoot veroorzaken: in transport kunnen ze openbaar vervoer aantrekkelijker maken met autonome treinen of bussen of door het gebruik van gedeelde autonome auto's om het "last mile"-probleem op te lossen. Toch zijn er ook risico’s: robots kunnen de productiviteit, aantrekkelijkheid of economische concurrentiekracht verbeteren van die industrieën of processen die vervangen zouden moeten worden door duurzamere alternatieven. De algemene inzet van robots zal op zich ook leiden tot een grotere vraag naar energie, wat allicht nog een hele periode gepaard zal gaan met een toename van emissies.
Robots kunnen tot slot ook hun nut bewijzen in de recyclagewereld: denk maar aan uitdagende demontage- en sorteertaken. Maar: de duurzame productie van robots is op zich ook een uitdaging, vanwege de behoefte aan dure grondstoffen, zoals zeldzame aardmetalen in de elektronica. Een robotafvalberg. Vandaar ook de interesse in biologisch afbreekbare robots en het gebruik van recycleerbare en zelfherstellende materialen, om de levensduur van robots fors te verlengen.
Conclusie
Robots hebben een steeds grotere impact op onze samenleving, economie en op het milieu. Robotica is geen de facto oplossing voor de mondiale problemen van dit moment, maar biedt toch stukjes van oplossingen. Tegelijkertijd brengen ze ook nieuwe, complexe risico's met zich mee, die maximaal beperkt moeten worden. Met deze paper zet de internationale roboticagemeenschap alvast een stap richting het in kaart krijgen van die risico’s, een cruciale stap richting écht duurzame robotica.
Lees de hele studie in the Journal of Sustainable Production and Consumption
