In twee jaar tijd van concept (TRL1) naar implementatie (TRL9): in het publiek-private consortium achter de Vlaamse Smart Data Space (VSDS) heerst een echte startup-cultuur. Als hun opzet slaagt, brengen ze Vlaanderen tegen eind 2023 in stelling om een Europese koppositie in te nemen op het vlak van inzetbaarheid van data voor duurzame beleidsvorming en toepassingen. Hoe? Kort (en onvolledig) samengevat door de gezamenlijke standaarden en bouwblokken te creëren waarmee een open ecosysteemwerking kan worden opgezet. Aanbieders en afnemers van data kunnen hierin eenvoudig samenwerken en elkaar versterken. De resultaten van de VSDS zullen bedrijven en organisaties in staat stellen om vlotter data te publiceren en/of hergebruiken zodat relevante op data-gebaseerde toepassingen sneller en efficiënter realiseerbaar zijn.
Eenmalige investering met blijvend rendement
Justine Ottevaere, VSDS ecosysteem manager bij Digitaal Vlaanderen, heeft de behoefte aan data spaces zelf ervaren: “Ik was in mijn voorgaande carrière vaak betrokken bij projecten die impactvolle toepassingen willen bouwen op basis van data. Bijvoorbeeld om de drukte in en rond een stadscentrum te voorspellen en op basis daarvan aanbevelingen te doen over de keuzes van vervoersmiddel, de beschikbaarheid van parkeerplaatsen, het aansturen van dynamische verkeersborden, de inzet van hulpdiensten enzovoort. Heel vaak lopen dergelijke projecten vast op het feit dat het verzamelen en beschikbaar maken van de nodige databronnen al zodanig veel tijd vraagt dat er onvoldoende tijd en middelen overblijven om de uiteindelijke toepassing te bouwen en uit te rollen.”
Het illustreert een overkoepelende realiteit: dat de drempel voor publieke en private partijen om te investeren in data-gebaseerde toepassingen nog hoger is dan zou mogen. En dat is een van de belangrijkste ontstaansredenen voor het concept data spaces.
Pieter Colpaert, professor linked data en public web API’s bij IDLab (een imec onderzoeksgroep aan Universiteit Gent), vult aan: “Op zich hebben we in Vlaanderen een vrij goede positie als het gaat over zogenaamde basisregisters. Dat zijn gegevens die slechts occasioneel wijzigen, zoals adressenbestanden of andere traag veranderende data. Er is echter een toenemende behoefte aan toegang tot snel veranderende data. En dan is het belangrijk dat die actueel zijn zonder dat je telkens een dump moet doen van een hele databank. In de opzet van data spaces werken we daarom met internationaal erkende LDES-standaard. Dat staat voor linked data event streams en zorgt er onder andere voor dat je de data publiceert als updates en veel flexibeler kan inspelen op wijzigingen, zowel op het vlak van hoe snel de aangeboden data verandert als op het vlak van welke informatie een gebruiker uit de data naar voor wil halen. Een aanbieder van data zal met andere woorden slechts eenmaal een investering moeten doen om zijn gegevens via de LDES standaard aan te bieden en niet telkens de toegang (bv. API) moeten aanpassen voor nieuwe vragen of toepassingen.”
Zodra data spaces operationeel zijn, zullen met andere woorden veel van de huidige belemmeringen tot het verleden behoren bij het ontwikkelen van relevante toepassingen op basis van diverse datasets. Voldoende reden voor de Vlaamse regering om vanuit het relanceplan Vlaamse Veerkracht in een opstartfinanciering voor data spaces te voorzien.
Doel: bouwblokken beschikbaar stellen en een community activeren die ze toepast
De inzet voor VSDS is hoog en de opdracht uitdagend en veelzijdig. Na een tweejarig traject, dat eind 2023 eindigt, moet het vier belangrijke resultaten opleveren: (1) zoveel mogelijk relevante databronnen beschikbaar maken via de vooropgestelde LDES-standaard; (2) de noodzakelijke componenten voor de werking van data spaces bouwen en open source delen; (3) een ecosysteem van publieke en private partijen activeren, gesteund op (4) een governance model waardoor de gestarte initiatieven op eigen kracht verder kunnen.
Philippe Michiels, technisch architect VSDS bij imec EDiT, verduidelijkt: “Een data space is eigenlijk geen technologie, maar een community. Waarbij het doel is om met een flexibel en schaalbaar aantal partijen beter met elkaar samen te werken op basis van onderlinge afspraken. Die afspraken gaan dan over bijvoorbeeld het gebruik van bepaalde standaarden, van technische componenten voor veiligheid en identificatie of de keuze voor een bepaald governance model. Vanuit VSDS vertaalt zich dat in de praktijk tot een selectie van domeinen en use cases van waaruit de inzet van data spaces verder kan uitgroeien.”
Belangrijkste aspecten van data spaces en hoe ze vertaald worden naar (technische) oplossingen.
Bart Matthys, technisch projectleider VSDS bij imec EDiT specifieert: “VSDS richt zich momenteel op twee toepassingsdomeinen: mobiliteit en water. Met als strategie dat de inspanningen ook generieke kennis en componenten opleveren voor een breder aantal sectoren. We kiezen bijvoorbeeld belangrijke datastromen voor deze twee domeinen en die zetten we om naar LDES. Dat helpt om een aantal componenten gericht uit te werken die vervolgens breed inzetbaar zijn. We verzamelen rond elke use case meteen ook de nodige stakeholders die onze inspanningen kunnen bestendigen en van waaruit het initiatief verder kan groeien. Bovendien willen we compatibel zijn met het Europees model voor data spaces (IDSA). Dat zorgt ervoor dat onze componenten vervolgens gebruikt kunnen worden binnen andere sectoriële data spaces.”
Publiek-private handuitreiking richting verduurzaming
In de kern bestaat het VSDS-consortium uit vier partijen: Agentschap Digitaal Vlaanderen, imec en de bedrijven DXC.technology en Cegeka. Samen bestrijken ze de hele keten van concept tot implementatie, of – voor de technici: van technology readiness level (TRL) 1 tot en met 9. Met twee onderzoeksgroepen (EDiT en IDLab) neemt imec het voortouw in het onderzoek- en ontwikkelingsgedeelte tot en met TRL6. DXC.technology en Cegeka nemen vervolgens de implementatie tot en met TRL9 voor hun rekening. Digitaal Vlaanderen levert haar bijdrage met een team van technische en ondersteunende profielen en leidt het hele project.
Justine Ottevaere, VSDS-ecosysteem manager bij Digitaal Vlaanderen: “Een belangrijk deel van onze eigen inspanningen gaan naar het documenteren en beschikbaar stellen van de resultaten. Dat doen we open source via github. Ook ontwikkelen we trainingen onder de noemer van een smart data academy. Daarin willen we iedereen verwelkomen en opleiden die een belang en interesse kan hebben om bij data spaces betrokken te geraken. Zowel als aanbieder als afnemer van data. Dat kunnen innovatie- en strategiemanagers uit het bedrijfsleven zijn, maar ook vertegenwoordigers van (lokale) overheden, app ontwikkelaars en software architecten. Boven op deze opleidingen zetten we ook in op bewustwording en communicatie om een zo groot mogelijke community enthousiast te maken en inzicht te geven in de meerwaarde die data spaces kunnen bieden. Ook zien we onszelf als een belangrijke brug met wat op Europees vlak gebeurt (bv. via IDSA en andere standaarden), om op die manier ook Vlaamse organisaties en bedrijven internationale kansen te bieden. Onderliggend aan al deze doelstellingen is het creëren en stimuleren van vertrouwen een niet te onderschatten factor. Data delen is, terecht, een heel gevoelig onderwerp en het is belangrijk dat het in het juiste klimaat kan gebeuren.
We krijgen veel positieve feedback over de complementariteit in ons consortium en het feit dat er een breed gedragen verantwoordelijkheid is. Wat moet opgeleverd worden aan het eind, is ook bepalend voor wat er in de vroegere stadia op de agenda staat, dus iedereen is van a tot z betrokken. Het geeft me het volste vertrouwen dat we onze ambitieuze doelstellingen en deadlines zullen halen.”
Wie vragen heeft of interesse om aan te haken bij VSDS, kan zich richten tot Digitaal Vlaanderen en verder lezen op onze projectpagina over VSDS.
