Vlaanderen heeft internationaal een stevige reputatie opgebouwd op het vlak van onderwijs(beleid). En ook technologisch staan we heel sterk. Toch vinden innovatieve onderwijstechnologische toepassingen niet altijd even makkelijk hun weg naar onze scholen, en naar leerkrachten in het bijzonder. Nochtans schuilt er precies bij dat lerarenkorps een schat aan ideeën die ons onderwijs naar een hoger niveau kunnen tillen. Het zijn die ideeën die Smart Education @ Schools wil ontginnen.
“Onze insteek is altijd geweest dat elke leerkracht een projectidee moet kunnen indienen, om daarna – samen met leerkrachten uit andere scholen en/of externe partners – dat idee te realiseren”
“Aan de basis van Smart Education @ Schools ligt een jaarlijkse open oproep voor éénjarige, leerkrachtgedreven innovatieprojecten binnen het Vlaamse onderwijs”, zegt Juliet Desmet, één van de drijvende krachten achter Smart Education @ Schools. “Onze insteek is altijd geweest dat elke leerkracht een projectidee moet kunnen indienen, om daarna – samen met leerkrachten uit andere scholen en/of externe partners – dat idee te realiseren.”
“We zijn dan ook erg blij dat we de afgelopen jaren niet minder dan 215 Vlaamse scholen met onze oproepen hebben kunnen bereiken – goed voor 119 ideeën die uiteindelijk resulteerden in 17 projecten, gerealiseerd door 42 scholen, 14 bedrijven, 8 hogescholen/universiteiten en 4 overheidspartners.”
Leerkrachten ondersteunen, niet vervangen
Smart Education @ Schools-projecten moeten beantwoorden aan een reële nood vanuit het onderwijsveld. Bovendien moet er een ‘slimme’ component in aanwezig zijn die leerkrachten in staat stelt om beter onderwijs te kunnen realiseren. Dat kan gaan van leren op maat, het stimuleren van een betere samenwerking tussen leerlingen, of het voorzien in een betere begeleiding van leerlingen doorheen hun schoolcarrière.
“Op technologisch vlak is the sky the limit. Maar uiteindelijk staan de leeruitkomsten natuurlijk voorop”
Denk bijvoorbeeld aan een educatief spel dat op een laptop of tablet wordt gespeeld en de vooruitgang van leerlingen met de leerkracht deelt, waardoor die beter op de leerlingen kan inspelen wanneer ze vastlopen. Een ander voorbeeld is een practicumlokaal voor kooklessen of chemie, uitgerust met sensoren waardoor het mogelijk is om leerlingen individueel feedback te geven.
Juliet Desmet: “Op technologisch vlak is the sky the limit. Maar uiteindelijk staan de leeruitkomsten natuurlijk voorop – in termen van betere resultaten of efficiëntere leermethoden. En dat uiteraard terwijl de leerkracht zijn of haar centrale rol behoudt, en zelfs versterkt. Slimme educatieve technologie werkt immers steeds ondersteunend, niet vervangend. Ze wordt bijvoorbeeld ingezet voor routinetaken zoals klasmanagement en verbeterwerk, zodat de leerkracht nog meer dan vroeger kan focussen op de ontwikkeling van zijn of haar leerlingen.”
Concrete oplossingen die onmiddellijk inzetbaar zijn, en breed kunnen worden uitgerold
“Omdat het hier gaat om éénjarige projecten, en het fundamenteel is dat de partners op het einde van dat jaar met een concrete oplossing aan de slag kunnen, is het belangrijk dat de onderliggende technologie – zoals een AI-algoritme of een sensor – van bij de start beschikbaar is. Er is nu eenmaal geen tijd om alles van nul te ontwikkelen”, duidt Juliet Desmet.
“En daarnaast moeten de toepassingen ook breed inzetbaar zijn. Vandaar dat projecten steeds aangebracht moeten worden door minstens twee scholen uit het kleuter-, lager, secundair of volwassenenonderwijs; al dan niet ondersteund door bedrijven en andere partners die hen helpen bij het uitwerken van de technologische componenten”, onderstreept ze.
Drie voorbeelden: SCI-I, Smart Symbols en VR-KUUB
SCI-I – een augmented reality (AR)-app die complexe begrippen uit de fysica en chemie bevattelijk uitlegt
Wetenschappelijke vakken worden door leerlingen uit het secundair onderwijs vaak als erg moeilijk ervaren. Ze vinden begrippen zoals ‘orbitalen’ en ‘elektrische veldlijnen’ te abstract en haken af.
SCI-I (een project uit 2018) biedt daarop een antwoord. Het maakt gebruik van augmented reality (AR)-technologie en interactieve 3D-visualisaties om complexe begrippen uit de fysica en de chemie bevattelijk uit te leggen aan leerlingen uit de derde graad van het secundair onderwijs. Leerlingen leren proefondervindelijk wat de concepten inhouden, en de leerkracht kan de complexe materie efficiënter aanbrengen.
SCI-I is gratis beschikbaar via Google Play en de App Store, en komt met een kant-en-klaar lessenpakket.
“Het is nog iets te vroeg om conclusies te trekken over de impact van de SCI-I-tool op de studieresultaten van mijn leerlingen. Maar ik heb wel gemerkt dat de AR-toepassing mij toelaat om wetenschappelijke begrippen zoals orbitalen een pak sneller uit te leggen. Wat vroeger twee lesuren in beslag nam, kan ik nu uitleggen in één uur”, zegt Els Bruynooghe, een leerkracht van GO! Atheneum Anderlecht – en initiatiefnemer van SCI-I.
Smart Symbols – op een slimme manier het hoekenwerk in de kleuterklas observeren
Leerkrachten in de kleuterklas besteden doorgaans heel wat tijd aan administratieve en ondersteunende taken – zoals het registreren van aanwezigheden. En dat terwijl hun focus zou moeten liggen op bijvoorbeeld het begeleiden van (gedifferentieerd) hoekenwerk.
Dankzij het Smart Symbols-platform kunnen de organisatie en opvolging van dat hoekenwerk voortaan op een efficiëntere manier verlopen. Een digitaal keuzesysteem legt de keuzeactiviteiten van elke kleuter dag na dag vast, waardoor de leerkracht in detail kan opvolgen wanneer, hoe lang, en met wie een bepaalde kleuter in een activiteitenhoekje vertoefde. Bovendien kunnen zowel de kleuter als de leerkracht na afloop feedback toevoegen over het verloop van de activiteit. Die inzichten kunnen dan weer gebruikt worden om de (sociale) interacties van de kinderen proactief te sturen, en hen aan te moedigen om ook eens voor een andere hoek – of speelkameraadjes – te kiezen.
Uiteraard staan de verzamelde data enkel open voor de leerkracht(en), en moeten ouders expliciet hun toestemming geven voor het gebruik van de oplossing
“Op het einde van de rit is het natuurlijk aan de kleuterleerkracht om conclusies te trekken op basis van wat hij of zij ziet, maar Smart Symbols helpt sowieso om een aantal te zaken in kaart te brengen die anders misschien onder de radar zouden blijven”, aldus Juliet Desmet.
Smart Symbols – op een slimme manier het hoekenwerk in de kleuterklas observeren
Smart Symbols (net als SCI-I een project uit 2018) werd ondertussen al in 16 Vlaamse scholen uitgerold – en ligt aan de basis van de gelijknamige start-up die sinds 2020 deel uitmaakt van het imec.istart-ondernemerschapsprogramma. Het project maakt zich nu klaar om op te schalen in Vlaanderen en het buitenland. Want hoekenwerk wordt niet enkel binnen Vlaanderen toegepast; het concept heeft ook internationaal heel wat potentieel.
VR-KUUB – interactief samenwerken in een virtual reality (VR)-omgeving
De VR-KUUB-toepassing (afkomstig uit de Smart Education @ Schools-projectoproep van 2020) richt zich specifiek op jongeren uit de laatste graad van het lager onderwijs en de eerste graad van het secundair onderwijs. Het project legt de klemtoon op het stimuleren van zelfsturend leren, interactie, en samenwerking tussen leerlingen.
Concreet is er één leerling in de klas die een VR-bril opzet. Hij of zij is daarna afhankelijk van de antwoorden aangereikt door klasgenoten om uit de VR-kubus te kunnen ‘ontsnappen’.
Juliet Desmet: “Eén van de grote voordelen van VR-KUUB is dat er voor elke klas slechts één VR-bril nodig is, waardoor het voor scholen effectief financieel haalbaar is om deze technologie uit te rollen. Bovendien is de tool vakoverschrijdend: elke leerkracht kan via het achterliggende platform zijn of haar vakspecifieke materiaal toevoegen. De appreciatie voor VR-KUUB blijkt alvast uit het feit dat de toepassing de Audience Award binnenhaalde tijdens de Belgian Game Awards ’21.”
De toekomst: focus op verduurzaming
“Wanneer we terugkijken op het traject dat we de voorbije vier jaar hebben afgelegd, dan springen een aantal zaken in het oog. Zo zijn we – los van de concrete projecten – een echte community-builder voor educatieve technologie voor het Vlaamse onderwijs geworden. We hebben rond ons een partnernetwerk verzameld waaruit spontaan nieuwe projecten ontstaan, en waar bovendien ook nog eens nieuwe ideeën en zelfs start-ups uit voortvloeien”, aldus Juliet Desmet.
Anderzijds is ook gebleken dat de ontwikkeling en het uitrollen van EdTech-projecten maatwerk is, en dat elke technologie met zijn specifieke vereisten komt. De uitrol van VR-technologie gaat bijvoorbeeld idealiter gepaard met het opzetten van een uitleendienst voor de onderliggende hardware, terwijl apps à la SCI-I – mits het nodige onderhoud – perfect gratis kunnen worden aangeboden.
Maak kennis met alle Smart Education @ Schools-projecten tijdens het Learning Bytes Festival (20 mei 2022, Kortrijk).
Daarnaast verdient ook het opzetten van vervolgtrajecten aandacht: het verder uitrollen en up-to-date houden van de Smart Education @ Schools-toepassingen is immers geen kerntaak van scholen.
“En toch zien we dit lukken”, besluit Juliet Desmet. “Enerzijds kunnen we daarvoor rekenen op een grote betrokkenheid van de projectconsortia zelf, bestaande uit een enthousiast team van leerkrachten, directie, vzw’s, enz. Maar ook de bedrijven hebben hier een groot aandeel in. Ze staan volkomen achter deze innovatieprojecten, en begrijpen heel goed welke meerwaarde ze bieden.”
“Bovendien hebben we nu ook een kader uitgewerkt voor het opzetten van verduurzamingstrajecten. Dat kan gaan van het online houden van projecten en het updaten ervan, tot de verdere verspreiding en eventueel zelfs de doorontwikkeling. Want onze ambitie is en blijft om al deze technologieën zo breed mogelijk binnen Vlaanderen te kunnen uitrollen. Dankzij de steun van het Agentschap Innoveren & Ondernemen, en binnenkort de Digisprong, kunnen we ook op dat vlak de eerste stappen zetten.”
Meer weten?
