Imec tekent digitale architectuur voor een duurzame haven

“Het doel is: de havens groener en duurzamer maken”, zegt Jan Adriaenssens, directeur bij het EDiT department van imec.

Bekijk de videoreportage:

Lees het volledige artikel:

De gloednieuwe Port of Antwerp-Bruges wordt met 157 miljoen ton containers per jaar de grootste containerhaven in Europa. Met ruim 1000 aanmerende cruiseschepen per jaar, is ze ook de grootste cruisehaven van de Benelux. Vanuit Antwerpen en Zeebrugge vertrekken jaarlijks miljoenen tonnen aan goederen over de weg, het spoor en de binnenvaart. Port of Antwerp-Bruges strekt zich uit over 20.820 voetbalvelden, huisvest 1300 bedrijven en stelt meer dan 72.600 mensen te werk.

Vóór de fusie nam de Antwerpse haven als coördinator van het internationale PIONEERS-project het voortouw om Europese havens duurzamer en groener te maken. Na de fusie neemt Port of Antwerp-Bruges dat engagement over. Ze roept daarvoor de hulp in van het EDiT department (‘Enabling Digital Transformations’) van imec. Het ultieme doel: tegen 2050 moet de haven koolstofneutraal zijn.

“We deden de voorbije jaren veel ervaring op met onderzoek naar hoe data kunnen bijdragen aan oplossingen voor stedelijke ‘wicked problems’”, zegt EDiT-directeur Jan Adriaenssens. ‘Wicked problems’ zijn ongestructureerde problemen die moeilijk op te lossen zijn, omdat ze onderling met elkaar verbonden zijn en elkaar beïnvloeden. “Soms leidt de ene oplossing tot een ander probleem: als je dan aan het ene touwtje trekt, legt de knoop zich verder nog wat meer vast.”

Het onderzoek van EDiT focust zich op duurzaamheid, mobiliteit, logistiek en gezondheidszorg. “Net die ongestructureerde problemen waar grote havens zoals Antwerpen en Zeebrugge mee kampen. De logistieke uitdagingen van de eengemaakte Port of Antwerp-Bruges zijn gigantisch. Wij vinden het fantastisch dat we daarover mogen meedenken.”

De grondstof van EDiT zijn data?

Jan Adriaenssens: “In een zeehaven komt ontzettend veel samen: schepen, treinen, vrachtwagens en industrie, met een overvloed aan CO₂-uitstoot. De data van die logistieke heksenketel vormen ons vertrekpunt voor het uittekenen van ‘digital twins’: dynamische 3D-replicas van de havens. Gebaseerd op de data bouwen we in ons Physical Internet Living Lab de haven digitaal na met de volledige infrastructuur en de verkeersstromen over land, water en spoor. We brengen ook het energieverbruik en de uitstoot van broeikasgassen in kaart. Alles is met elkaar verbonden. Aan de hand van nieuwe data maken we vervolgens digitale simulaties en zoeken uit wat de effecten van ingrepen of veranderingen zijn. Zo kunnen we manieren suggereren om problemen aan te pakken.”

Die data verzamelen jullie niet zelf?

“Nee, die worden verzameld door sensoren in de havens en geoogst uit databanken van verschillende spelers. Imec is een onderzoekscentrum: het is niet onze taak om aan de hand van de resultaten van ons onderzoek te bepalen hoe het vervolgens verder moet. Wij maken geen producten en bouwen geen diensten uit. We helpen wel de mee door de technologie geschapen toekomst vorm te geven. Dat geldt ook voor Port of Antwerp-Bruges. We leggen altijd uit wat technologie kan in onze vele gesprekken met havenautoriteiten, overheden, ondernemingen en aan de haven verbonden maatschappelijke organisaties. We willen hen inspireren en tegelijkertijd te weten komen wat hun grootste uitdagingen zijn.”

Ontdek hoe imec de krachten bundelt met Vlaamse bedrijven, overheden en universiteiten

Jullie ‘digital twins’ van de havens van Antwerpen en Zeebrugge vormen de digitale architectuur voor de duurzame haven van de toekomst?

“Precies. Om die opdracht tot een goed einde te brengen, hebben we toegang nodig tot zoveel mogelijk data. Het gaat dan over zowel trage als snelle data. Trage data zijn gegevens die slechts af en toe veranderen, zoals bijvoorbeeld het wegennet. Een straat wordt niet elke week verlegd, vandaar: ‘traag’. Snelle data worden geleverd door sensoren, zoals de locaties van schepen.

Om de ingewikkelde logistiek van Port of Antwerp-Bruges goed te kunnen doorgronden, hebben we ook data nodig van zoveel mogelijk bedrijven. Alleen zijn die niet allemaal bereid tot delen, want soms gaat het over gevoelige informatie. Niet elk transportbedrijf wil dat de concurrentie te weten komt wat voor goederen er in de containers zitten, of op welke tijdstippen ze vervoerd worden. Maar er komen best wel zoveel mogelijk data boven water als we de maatschappij willen ontlasten door duurzamer transport met minder vrachtwagens op de weg, meer goederenvervoer via het spoor en efficiënter laden en lossen.”

Kan de oplossing dan niet zijn dat al die data eerst door een neutrale instantie worden verzameld, vooraleer jullie ermee aan de slag gaan?

“Die mogelijkheid bestaat inderdaad: de zogenaamde Trusted Third Party (TTP). Een andere mogelijke oplossing zijn ‘data spaces’. Die zijn wij nu aan het verkennen. Elk bedrijf blijft dan zijn eigen databank in handen houden en wij kunnen als onderzoekers op voorhand afspraken maken over welke gegevens we willen opvragen. Van zodra ons safe spaces-model op poten staat, hebben we toegang tot de big data van de havenlogistiek.”

Zet wetgeving op de privacy een rem op het gebruiken en interpreteren van data?

“De Europese wetgeving rond gegevensbescherming maakt ons werk misschien ingewikkelder, maar wij beschouwen die niet als een last. Integendeel, de GDPR-regelgeving is een noodzakelijke randvoorwaarde om onze job op een correcte manier te kunnen blijven uitoefenen. Het Europese privacymodel houdt op een vrij evenwichtige manier rekening met de belangen van iedereen.”

Als Port of Antwerp-Bruges dankzij jullie dataonderzoek duurzamer wordt, wil dat niet zeggen dat de haven economisch minder interessant wordt?

“Door data van onder andere logistieke ondernemingen, energiebedrijven, CO₂-uitstoot en mobiliteit te koppelen, kunnen de havens efficiënter werken. Containers worden sneller geladen, er rijden meer treinen, vrachtwagens staan minder in de file en de uitstoot wordt drastisch ingeperkt. Dat komt zowel de economie als het milieu ten goede.

De Europese Green Deal stuwt met zijn ambitieuze doelstellingen en strikte deadlines veel grote havens resoluut richting duurzaamheid. Er is geen andere keuze: ze moéten en wíllen ook duurzamer worden. Het besef groeit snel dat duurzaamheid een economische troef én competitief voordeel oplevert. Die boot wil niemand missen.”
 

Ontdek hoe imec de krachten bundelt met Vlaamse bedrijven, overheden en universiteiten