Imec helpt blinden en slechtzienden in het verkeer

De stad is een jungle

Bijna drie procent van alle Belgen is blind of slechtziend. Met meer dan 250.000 kan het nog bezwaarlijk een niche noemen als het gaat om een groep weggebruikers voor wie het niet eenvoudig is om zich in het verkeer te begeven. “De stad is een jungle,” – en varianten daarop – zijn als slogan namelijk erg toepasbaar voor hen.

Hoewel ik me al jaren actief inzet voor een meer inclusieve mobiliteit, was het meest recente project waarin ik betrokken ben toch nog een echte eyeopener. In het kader van het tweejarig Europees project INDIMO (Inclusive Digital Mobility Solutions), werkte ik vanuit imec mee aan oplossingen die het blinde en slechtziende voetgangers eenvoudiger maken om de straat over te steken. Een belangrijk deel van dit project waren de vele gesprekken met hen en ook het samen op pad gaan. Het is ongelooflijk wat je daaruit leert en eigenlijk zou iedereen dat een keer moeten kunnen meemaken. Zo kwam ik nog maar eens achter hoe heterogeen deze groep eigenlijk is.   En dan niet zozeer in de mate van hun visuele beperking an sich, maar vooral ook in de diversiteit waarin iemand zich al dan niet zelfstandig kan verplaatsen door de stad of hoe vaardig iemand is met technologie. De ene persoon durft onbekende routes uitproberen en overal naar toe met het openbaar vervoer, terwijl de andere enkel met begeleiding de openbare weg op durft.
Ook stond ik versteld van hoe onaangepast de inrichting van de publieke ruimte en het gedrag van andere weggebruikers vaak zijn. Pas als je erop let, merk je hoeveel drempels, vuilbakken en paaltjes je tegenkomt. En heel wat personen met wie ik een gesprek had, vertelden wel eens gevallen te zijn over een e-step of ander voorwerp dat op het voetpad werd achtergelaten.

Oplossingen dankzij betrokkenheid van de eindgebruiker

Ik merkte zowel bij mezelf als bij de andere onderzoekers een grote voldoening om voor deze mensen technologie te ontwikkelen die het hen eenvoudiger maakt om zich in het verkeer te begeven. Concreet werkten we aan een geoptimaliseerd prototype van wat wij een ‘mobiele rateltikker’ noemen. We bouwden een prototype van een app die een gelijkaardige rol heeft als het ratelende geluid dat je bij een heel aantal verkeerslichten hoort als het groen is voor voetgangers. Op dit moment zijn ongeveer een kleine vijftien procent van de verkeerslichten in Vlaanderen daarmee uitgerust. Een bredere uitrol wordt onder andere belemmerd door bezwaren van overlast voor buurtbewoners vanwege het geluid telkens het groen is. In onze toepassing is deze rateltikker niet ingebouwd in het verkeerslicht zelf, maar in je smartphone. Een app communiceert in realtime de status van het verkeerslicht en geeft zowel met een tikkend geluid als een vibrerend signaal aan wanneer je mag oversteken.

De basis voor deze oplossing was al voorhanden vanuit Mobilidata, een programma waarin de Vlaamse overheid en imec samenwerken aan nieuwe technologische verkeersoplossingen voor Vlaanderen.  Dankzij diepte-interviews, observaties en bijkomend onderzoek maakten we tijdens het INDIMO-project een versie waarin we de app verbeterden op met extra functionaliteiten, een beter design, een grotere gebruiksgemak en nog betere gegevensbescherming. Het eerste prototype was bijvoorbeeld enkel gericht op blinden terwijl we nu een veel bredere doelgroep betrekken. We ontwikkelden in de nieuwe versie ook grote iconen op het smartphone scherm waardoor mensen met beperkt zicht om de app kunnen bedienen. We verbeterden de gebruikte menustructuur, verwijderden alle technische en Engelse termen, enzovoort. Ook vervingen we het oorspronkelijke fluitsignaal door het geluid dat mensen al kennen van de ‘echte’ rateltikkers en voegden er een trilsignaal aan toe zodat ze de toepassing ook kunnen gebruiken in stille modus of met de smartphone in hun broek- of jaszak.  Op het vlak van gegevensbeheer en privacy zorgden we ervoor en dat geen enkele persoonlijke data gedeeld wordt buiten de app. De zowat dertig testpersonen in het project getuigden unaniem dat ons prototype voor hen een aanzienlijke hulp was. En meer dan negentig procent van de mensen kon de app ook meteen gebruiken zonder enige vorm van extra uitleg.

Kennis delen met beleidsmakers en ontwikkelaars

We destilleerden ook een reeks richtlijnen en die delen we nu met geïnteresseerde overheden, onderzoekers en bedrijven. Enerzijds gaat dat over aangepaste richtlijnen voor universeel ontwerp en voor het ontwerpen van de gebruikersinterface. Ook stelden we richtlijnen op voor privacy en cybersecurity. En bieden we beleidsmakers een handleiding die ze kunnen gebruiken om apps en digitale toepassingen te evalueren. Bijvoorbeeld om te kijken of het aanbod van commerciële bedrijven voldoende rekening houdt met specifieke doelgroepen zoals blinden en slechtzienden.

Alle onderzoeksresultaten, designrichtlijnen en technische implementatie mogelijkheden stellen we ook ter beschikking van ontwikkelaars en mobiliteitsaanbieders om dit soort functionaliteit te kunnen inbouwen in hun mobiliteitsoplossingen. Want dat was ook een heldere boodschap: ons doelpubliek wil geen extra app downloaden, maar heeft een duidelijke voorkeur dat deze functionaliteit beschikbaar komt in bestaande apps zoals Lazarillo en OKO of meer generieke toepassingen zoals Google maps.

Het voordeel van onze oplossing is dat ze handenvrij is. Niet onbelangrijk voor blinden en slechtzienden die hun handen vaak al nodig hebben voor andere hulpmiddelen zoals een stok of blindengeleidehond. De intelligente verkeerslichten, die een verbinding hebben met het internet, waarmee de app communiceert, zullen op steeds meer plaatsen in Vlaanderen geïnstalleerd worden. En op die manier dragen we alweer een steentje bij aan een veilige en comfortabele mobiliteit voor iedereen in onze samenleving.

Meer weten?

• De INDIMO toolbox voor bedrijven, onderzoekers en overheden: INDIMO Inclusive Digital Mobility Toolbox - Indimo Project
• Website van INDIMO (Indimo Inclusive Digital Mobility Solutions - Indimo Project), waar je kan ontdekken wat er in de andere deelnemende landen ook voor andere doelgroepen is ontwikkeld.
• Website van Mobilidata: Mobilidata | Vlot en veilig mobiliteitssysteem
• Download hier de Engelstalige presentatie over de onderzoeksresultaten: INDIMO PROJECT_imec_November 2022.pdf