Dit artikel is eerder verschenen in Artsenkrant
Nu de vaccinatietrein op volle snelheid door ons land raast, halen vele mensen opgelucht adem. Maar over die adem wil ik het nu even hebben. Tot nu toe werd aangenomen dat het SARS-CoV-2-virus voornamelijk verspreid werd via druppels die vrijkomen bij niezen en hoesten. Nochtans werd er al langer op gehamerd dat ook kleinere druppeltjes, de zogenaamde aerosols, minstens even belangrijk of zelfs belangrijker zijn voor de overdracht van het virus. Deze aerosols worden geproduceerd als je ademt, spreekt of zingt, en kunnen -doordat ze zo licht zijn- in de lucht blijven hangen voor een periode van enkele uren. Dit verklaart ook waarom SAR-CoV-2 vaak wordt doorgegeven vooraleer symptomen optreden. Onlangs, en meer dan een jaar nadat er voor het eerst van SARS-CoV-2 sprake was, hebben het Amerikaanse CDC (Centers for Disease Control and Prevention) en de WHO (World Health Organization) zonder er veel ruchtbaarheid aan te geven, de aerosolbesmettingsroute aan hun webpagina toegevoegd.
Dat besmettingen via aerosols een belangrijke rol spelen heeft grote implicaties. Het geeft inzicht in het virus en bereidt ons beter voor op toekomstige pandemieën (want zoals de geschiedenis ons leert gaan die er zeker komen). Het benadrukt de effectiviteit van maatregelen zoals ventilatie en de voorkeur voor buitenactiviteiten omdat aerosols ook op lange afstand mensen besmetten in slecht verluchte ruimtes. Het laat ons ook nadenken over nieuwe manieren van testen.
In een pandemie is het even belangrijk te meten in welke mate je besmettelijk bent dan of je besmet bent of niet. Bij infectieziektes doen we dat doorgaans niet. We nemen aan dat de zogenaamde virale lading die we meten direct proportioneel is met de kans dat je iemand anders infecteert. Dat is zo bij HIV bijvoorbeeld, maar niet bij SARS-CoV-2 of andere respiratoire aandoeningen zoals de griep of tuberculose. Het is dus belangrijk om in te zetten op metingen van besmettelijkheid in plaats van besmetting.
Door het aantal uitgeademde virale deeltjes te meten, kan je weten hoe besmettelijk iemand is. Slechts 10% van mensen die besmet zijn, zijn ook effectief een significante bron van verdere besmettingen. Om de pandemie te bestrijden wil je juist deze meest besmettelijke mensen identificeren. Daarvoor hoef je niet zoals de honden SARS-CoV-2 op te sporen door aan de adem van de patiënt te ruiken. Een gevoelige sensor is voldoende.
Ademtesten waaraan nu gewerkt worden, zijn ofwel gebaseerd op stoffen in de uitgeademde lucht (vluchtige koolwaterstoffen of volatile organic compounds, VOC), ofwel op de PCR-techniek die genetisch materiaal van het virus detecteert. PCR-testen zijn gevoeliger omdat ze direct het virus meten en zijn daarom de referentie-techniek voor de analyse van neuswisserstalen. De uitdaging van een ademtest ligt in het efficiënt collecteren van de uitgeademde aerosols op een goedkope en snelle manier die een gevoelige en snelle analyse van het staal toelaat. Er wordt al langere tijd onderzoek op gedaan, maar de oplossing zou wel eens van bij ons kunnen komen. Vlaanderen speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van een aerosol-ademtest. Het concept is zelfs al aangetoond voor een sneltest gebaseerd op PCR.
Een dergelijke ademtest voor SARS-CoV-2 zou een pragmatische oplossing kunnen bieden voor heel wat situaties waarin je snel wil achterhalen of iemand al dan niet besmettelijk is. Zo’n test is immers makkelijker af te nemen dan een neuswisser omdat de geteste persoon het staal zelf kan afnemen. Bovendien krijg je de resultaten al na enkele minuten. Daarom kan de test ter plaatse afgenomen worden: op festivals, op de luchthaven, waar het nodig is. De aerosol-sneltesten zouden ook betrouwbaarder zijn dan de huidige antigen-sneltesten omdat ze op de ‘gouden standaard’ PCR-test gebaseerd zijn.
Too little, too late? Zeker niet. Zelfs met vaccinatie-campagnes verwachten we dat het virus nog een aantal jaren endemisch aanwezig blijft in de populatie. We gaan nog lokale uitbraken meemaken al dan niet omwille van nieuwe varianten. Wellicht gaan we onze immuniteit regelmatig moeten aanschaven met boostervaccins. En, natuurlijk, ook in post-SARS-CoV-2-tijden zullen testen belangrijk blijven. In de toekomst verwachten we een continue surveillance van nieuwe virussen. Door regelmatig steekproeven te nemen, krijgen we zicht op wie drager is van het virus én wie besmettelijk is.
Denk daarbij niet alleen aan SARS-CoV-2, maar ook aan andere respiratoire aandoeningen. Het is bijvoorbeeld onaanvaardbaar dat er elk jaar nog zoveel mensen sterven aan de griep. Griep wordt ook door aerosols doorgegeven, maar er worden veel minder maatregelen voor genomen. Vaak gaan mensen zelfs nog werken met griepsymptomen. Misschien accepteerden we dat omdat er geen oplossingen voor waren? Die hebben we nu wel. Met de erkenning van het belang van aerosols en de ademtests die eraan komen, zullen we in de toekomst respiratoire aandoeningen anders kunnen aanpakken.
Meer weten?
- Lees het recente persbericht rond de ultrsnelle PCR-test van miDiagnostics en imec’s ademtest
- Bekijk hieronder het filmpje

Peter Peumans behaalde een doctoraat als elektrisch ingenieur aan Princeton University, en een bachelor- en masterdiploma aan de Katholieke Universiteit Leuven. Voor hij bij imec in dienst trad, was Peter Peumans professor Electrical Engineering aan de Stanford University. Hij ontving een NSF CAREER award en een Belgian-American Educational Foundation honorary fellowship. Hij is momenteel verantwoordelijk voor imec's strategie in gezondheid.
Gepubliceerd op:
25 oktober 2021